Afgelopen zondag sprak Wim Brands in VPRO’s Boeken met David van Reybrouck. Van deze Belgische auteur verscheen onlangs Congo, een geschiedenis, een ruim 600 pagina’s dikke pil uitgegeven door De Bezige Bij.
Ik zou terstond naar Nederland willen vliegen en een exemplaar kopen (en dezelfde avond weer terugvliegen).

In het begin van het gesprek wees Van Reybrouck erop dat Congo met debouw van 1 stuwdam heel Afrika van electriciteit kan voorzien. Dat is de tragiek van dit arme schatrijke land.
Tegen het einde van het gesprek waarschuwde de schrijver voor grote infrastructurele projecten. Daar komt alleen maar corruptie van.
Corruptie, zei Van Reybrouck, is als een koffer op de snelweg. Iedereen ziet het gevaar ervan in maar niemand stopt om de koffer op te pakken uit angst het leven te verliezen.
Corruptie gaat dus door. Op alle niveaus, want het is een misverstand om te denken dat alleen machthebbers zich hieraan schuldig maken.

Ik ken wel collega’s die op de vraag wat er in Congo moet gebeuren troosteloos voor zich uit gaan staren om dan hoofdschuddend te verklaren dat het daar nooit wat wordt. Van Reybrouck echter had op deze vraag onmiddellijk een antwoord: ‘Langzaam de staat opbouwen’.
Van deze vier woorden staan er twee voor de doordachte visie van de auteur: staat omdat een functionerende overheid de voorwaarde is voor herstel (daar zouden de volgelingen van de Tea Party en Mark Rutte goed over moeten nadenken), en langzaam. Deze oproep tot trage verandering heeft alles te maken met Van Rybrouck’s analyse van het Congolese drama: op een veel te laat door de Belgen ingezet dekolonisatieproces volgde een veel te snelle onafhankelijkheid.

Afgelopen week overleed Sheena Duncan, 77 jaar oud. Sheena volgde met een langdurig voorzitterschap van Black Sash in de voetsporen van haar moeder, Jean Sinclair, de deze organisatie van voornamelijk blanke, middle class dames tegen apartheid midden jaren vijftig oprichtte. Er is in de loop der jaren wel scepsis geuit over het relatieve gemak waarmee deze vrouwen zich tegen de apartheid keerden. Welk risico liepen ze eigenlijk?
Wat Sheena Duncan betreft: veel. De haat van de machthebbers die ze met haar activisme over zich afriep, was ongekend. In de jaren tachtig speelde ze een hoofdrol bij de vorming van de End Conscription Campaign. Juist de impact van deze beweging, die blanke jongens opriep om dienst te weigeren, trof het racistische machtsapparaat in zijn hart. Uiteindelijk is het onvermogen van het apartheidsregime om de blanke boel bij elkaar te houden een belangrijke factor geweest bij de vernietiging van zo’n onmenselijk systeem. Daarom verdient Sheena Duncan een standbeeld.

I
Donderdag poseerde Nelson Mandela met de WK trofee. Ik hoorde dat een horde FIFA zich bij het kantoor van de oude baas meldde, begeleid door vier zwaar bewapende veiligheidswachten. AK 47 in de aanslag. Na alle onzinnige voorspellingen van een raciale oorlog, groepsverkrachtingen en toeristenbuskapingen die ons te wachten staan, is het mooi te ontdekken dat de autoriteiten maar voor 1 ding echt bang lijken te zijn: dat de trofee gestolen wordt.

II
Wat een vilein commentaar van Tutu. In een interview met een Amerikaanse krant verzuchtte de aartsbisschop dat hij blij is dat Mandela zich veel van wat er vandaag mis is in zijn land niet bewust is. Mijn bronnen zeggen dat Mandela nog elke dag alle kranten leest.

III
Verwarrend toespraak van Julius Malema, gisteren na een lange radiostilte. Je zou het er zo maar mee eens zijn. “As men we have a responsibility to ensure that the rights of women are protected, and find a correct balance between expressing our cultural rights and respect for women in South Africa. (…) It can never be permanently correct that men are forever at liberty to have many sexual partners, when women are demonised for engaging such practices.” De ANC-jeugdleider als feminist. Omdat hem dat goed uitkomt in zijn strijd met Zuma. Vorig jaar verklaarde Malema nog dat de vrouw die Zuma van verkrachting beschuldigd had nooit verkracht kon zijn omdat ze ’s morgens om taxigeld had gevraagd. Ook Thabo Mbeki was plus feminist que la feministe als hem dat goed uitkwam.

Onlangs was Ivo Niehe bij Dominique Lapierre te gast. Deze Franse schrijver verkocht inmiddels dertig miljoen boeken. Toegegeven, de allerlaagste gevoelens van jaloezie hebben zich van mij meester gemaakt.
Maar Lapierre is een aardige man die de helft van wat hij verdient aan klinieken in India uitgeeft. Binnenkort verschijnt van zijn hand De Nacht van de Regenboog, een geschiedenis van Zuid-Afrika, in Nederlandse vertaling. Ook een deel van de opbrengsten van dit boek vloeit naar goede werken. In Kaapstad nu.

Toch houd ik mijn hart vast. In het gesprek met Niehe meldde de schrijver trots dat hij ontdekte dat er in het Zuid-Afrika van de apartheid een gif werd ontwikkeld waarmee zwarten konden worden uitgeroeid. Dat is kletspraat. De toenmalige machthebbers hadden er geen enkel belang bij om de zwarten uit te roeien, die deden immers het werk. Er werden natuurlijk wel giffen geproduceerd, maar die hielden geen rekening met huidskleur. Wouter Basson, de gifmenger waarnaar Lapierre verwijst, heeft overigens wel geexperimenteerd met stoffen die blanken in zwarten konden omtoveren. Dat maakte infiltratie in de zwarte gemeenschap, en dus de jacht op het verzet, zoveel makkelijker…
In hetzelfde gesprek komt ook de hartchirurg Chris Barnard ter sprake. Daarover meldt Lapierre dat die bij zijn tweede operatie een zwart hart in een blank lichaam transplanteerde. Hij vertelt dit verhaal met verve – een grote verdienste – alsof hij het met de allergrootste moeite aan de vergetelheid heeft weten te ontrukken.
Maar het is al in heel veel boeken opgetekend.

Nieuwe facebook pagina van Afrikaners van Nederlandse origine die asiel willen aanvragen in het land van de voorouders – Right of Return to Europe. Geert Wilders is ook al benaderd.
Het leukste zijn de mededelingen van zwarte Zuid-Afrikanen die de vertrekkers een lift naar het vliegveld aanbieden.