De Britse Guardian onthult vanmorgen dat de Zimbabwaanse premier Tsvangirai Amerikaanse diplomaten in 2009 aanmoedigde om de sancties tegen zijn land voort te zetten. Deze ‘leak’ is koren op de molen van Mugabe en een nieuw bewijs dat het doorbreken van diplomatieke confidentialiteit uiterst negatieve gevolgen kan hebben voor hen die een open en democratische wereld nastreven. Tsvangirai dreigt nu voor hoogverraad vervolgd te worden.
Opnieuw krijgen Mugabe en ZANU-pf de kans om de Zimbabwaanse crisis voor te stellen als een product van gekonkel tussen ‘het Westen’ en de partij van Tsvangirai. Terwijl de crisis het resultaat is van wanbeleid, corruptie en machtshonger.
Ik betwijfel of Tsvangirai opnieuw voor hoogverraad terecht zal moeten staan maar op zijn kantoor is vandaag alle aandacht gericht op het bezweren van deze kleine crisis terwijl er zoveel belangrijker dingen te doen zijn.
Mugabe c.s. zullen wikileaks ten volle benutten in hun treitercampgane tegen de MDC. Die moet uiteindelijk tot een verkiezingsnederlaag van Tsvangirai leiden – eerlijke en vrije verkiezingen of niet.

Er staat veel op het spel. In het oosten van Zimbabwe, aan de grens van Mozambique, zijn diamantvondsten gedaan die duiden op een minerale rijkdom van misschien wel een kwart van de totale hoeveelheid in de wereld.

Afgelopen dinsdag bezocht ik met R. en H. Morapeng, ’the Cradle of Mankind’, een uurtje rijden vanaf Johannesburg. Het museum opende enkele jaren terug maar ik had nog geen gelegenheid gehad het te bezoeken. Het is gebouwd op de plek waar de oudste, meest complete resten van menselijk leven zijn gevonden. Het museum – een indrukwekkende molshoop temidden van een oogstrelend mooi heuvellandschap – vertelt het verhaal van de ‘origins of species’ aan de hand van Darwin. Het is een interessant gegeven dat in een zo christelijk land als Zuid-Afrika tentoonstellingsmakers geen twijfel laten bestaan over de wetenschappelijke juistheid van de evolutietheorie. In een bijzin wordt nog wel vastgesteld dat sommige mensen er anders over denken. Maar dat wordt vriendelijk op zijn plaats gezet als ‘geloof, overtuiging of opinie zonder wetenschappelijke betekenis’.
Buiten de molshoop heeft Nelson Mandela zijn handafdrukken in het gips achter gelaten. Mijn handen pasten er precies in.
Ik bedoel maar.

Laten we de oproep die Marcel van den Heuvel vorige week inde Volkskrant aan staatssecretaris Knapen deed om radicaal op te treden tegen Afrikaanse leiders die de homohaat aanjagen eens omdraaien. Dus: Afrikaanse leiders gaan radicaal de strijd aan tegen in het westen heersende vreemdelingenhaat en steeds strengere maatregelen om ‘de ander’ buiten de deur te houden? Zou ik me daar als voorstander van een open, vrij en divers Nederland door gesteund voelen? Niet echt. Anders wordt het als Afrikanen zich solidair tonen met Nederlandse ingezetenen die zich verzetten tegen uitzettingen en de schending van Europese mensenrechtenverdragen.
Eenzelfde benadering moet worden gekozen als het gaat om homohaat in Afrika. Niet ons opgestoken vingertje en onze morele verontwaardiging moeten de grondslag vormen voor het Nederlandse beleid maar juist de verbondenheid met Afrikaanse activisten en groepen die opkomen voor gelijke rechten. Het is niet in hun belang als vertegenwoordigers van Nederland in internationale organen en ontmoetingen voeding geven aan het misverstand dat een vrije seksuele orientatie een westerse waarde vertegenwoordigt.
Voor de rituele retoriek tegen Afrikaanse homo’s, met soms gruwelijke gevolgen, zijn vele verklaringen aan te voeren. Sommige in het nauw gedreven Afrikaanse potentaten zoeken een bliksemafleider. Sommige christelijke kerkleiders willen in homofobie hun aan invloed winnende moslimbroeders overtreffen. In een gesprek dat collega-journalist Madeleine Maurick en ik vorig jaar met aartsbisschop Tutu hadden sprak deze van de ‘impotentie’ waaraan zijn collega-bisschoppen leiden. ‘Ze worden geconfronteerd met armoede, corruptie en ziekte in hun land en kunnen er weinig aan doen. Ze compenseren dat onvermogen met homohaat in de veronderstelling dat ze aan die seksuele voorkeur wel iets kunnen veranderen’, aldus Tutu.

Ondertussen is er meer en meer bewijs voor sterke betrokkenheid van Amerikaanse evangelisten bij het aanwakkeren van de homohaat in landen als Oeganda, Kenia en Malawi. Sommige bisschoppen worden zelfs financieel door hen onderhouden. Een sterke machtsbasis in Afrika kan deze evangelisten helpen hun oerconservatieve agenda voor de Verenigde Staten kracht bij te zetten. Is dat niet een onderwerp dat Knapen eens bij zijn Amerikaanse ambtsgenoot aan de orde kan stellen?
Maar bovenal is de bij tijd en wijle oplaaiende homohaat een reactie op de toegenomen zichtbaarheid en het groeiende zelfbewustzijn van Afrikaanse homo’s en lesbiennies. In de Afrikaanse media wordt over homoseksualiteit fel gedebatteerd. Jonge schrijvers, fotografen, beeldend kunstenaars en theatermakers behandelen seksuele thema’s zonder enige remming. Geen wonder dat oude generaties Afrikanen zich bedreigd voelen door de ondermijning van conventies en patriarchaat. Wie iets wil betekenen voor de om zich heen grijpende beweging voor Afrikaanse modernisering moet zich eerst en vooral engageren met diegenen die er het levende bewijs van zijn dat homoseksualiteit niet ‘onAfrikaans’ is. Liever solidariteit op basis van inzicht en beleid, waaraan bijvoorbeeld een organisatie als Hivos vormgeeft, in plaats van het machtsvertoon van een kudde westerse olifanten die door de Afrikaanse porceleinkast banjert.

De Afrikaanse Unie heeft Thabo Mbeki aangesteld als bemiddelaar in het conflict in Ivoorkust. Nadat de Ivoriaanse kiescommissie oppositieleider Ouattara en het Constitutionele Hof juist de zittende president Gbabo tot winnaar uitriep, kent het land twee, officieel geinaugureerde, leiders.
Mbeki verdient scepsis. Bij eerdere bemiddelling in ivoorkust kon hij het wel erg goed met Gbagbo vinden. Uitgelekte diplomatieke berichten bevstigden vorige week nog eens wat we allang wisten: Mebki’s bemiddelling in Zimbabwe liet zich leiden door een sterke sympathie met Mugabe en ZANU-pf.
Overigens is Soedan kenner Alex de Waal bijzonder positief over Mbeki’s rol in de pogingen om de conflicten in dat land tot bedaren te brengen.
Toch laat een uitkomst in Ivoorkust zich niet moeilijk voorspellen. Zoals in Kenia en Zimbabwe wordt de waarschijnlijke verliezer van de verkiezingen beloont met de leiding over een regering waaraan ook de verliezer mag deelnemen. Dergelijke ‘oplossingen’ zijn niet per definitie verwerpelijk. Verslagen machtsapparaten hebben de neiging hun frustraties in destructie om te zetten. Maar het maakt verkiezingen wel overbodig.

De Zuid-Afrikaanse ABSA bank heeft een onderzoek laten doen naar de gulgevigheid van zeer vermogende Zuid-Afrikanen. Een dergelijk onderzoek is ook in een aantal andere landen uitgevoerd en dus kan er vergeleken worden. Trots meldt een woordvoerder van de bank dat Zuid-Afrikanen na Amerikanen de gulste gevers ter wereld zijn.
Dirigent Jaap van Zweden legde vorige week in Pauw & Witteman uit waarom Amerikanen zoveel aan de charitas schenken: omdat ze zo weinig belasting betalen.
In Zuid-Afrika liggen de belastingschalen wat hoger – al is vermogensbelasting hier een onbekend fenomeen – maar ik denk dat we niet te snel moeten juichen over de Zuid-Afrikaan als mecenas. Enthousiasme voor goede doelen combineren hier goed met een grote afkeer van dwingende maatregelen die aan de grote afstand tussen rijk en arm – Zuid-Afrika is internationaal koploper – een einde moet maken.