In Israel is Arthur Goldreich overleden. Goldreich was een van de strijdmakkers van Mandela en eigenaar van Liliesleaf Farm, de boerderij in een van Johannesburgs buitenwijken waar Mandela regelmatig onderdook. Terwijl Mandela al gevangen gezet werd op deze boerderij de hele illegale ANC leiding in 1963 gearresteerd. Goldreich wist samen met Harold Wolpe, Mosie Moola en Abdulhay Jassat uit de gevangenis te ontsnappen.

Maar Goldreich was tevens kunstenaar, de man die de decors voor de wereldberoemde musical King Kong, die de doorbraak van Miriam Makeba betekende, maakte.
In de jaren veertig was Goldreich een van de mede-oprichters van de staat Israel. Een intrigerende persoonlijkheid, een man die ik graag had willen interviewen.

Ras zal tot in de eeuwigheid een rol spelen in de Zuid-Afrikaanse verkiezingsstrijd. Wat wil je na eeuwenlange raciale segregatie en blanke superioriteitswaan? Het zou helpen als Zuid-Afrikaanse blanken massaler dan totnogtoe verantwoordelijkheid zouden nemen voor de opbouw van wat onder de apartheid werd geruineerd. Het blanke aandeel in de economie, in beursgenoteerde bedrijven, in voorzieningen en in de media is onevenredig groot, evenals het gekanker over het nieuwe Zuid-Afrika.

In een opiniestuk in de Volkskrant legt Inge Abraham vanmorgen de vinger op de zere, raciale plek. Toch waag ik het met de strekking van haar stuk oneens te zijn. Ik vond het opmerkelijke van de afgelopen verkiezingsstrijd nu juist dat deze veel meer ging over het levenspeil, het perspectief op werk, het uitblijven van voorzieningen dan over ras.
Het is bezijden de waarheid om het ANC als ‘zwart’ te karakteriseren, de beweging heeft een stevige aanhang onder Zuid-Afrikaanse Indiers en kleurlingen, al is het stemgedrag van die laatste groep veel onvoorspelbaarder dan Abraham suggereert. Het aantal blanken dat op het ANC stemt is gering en komt doorgaans op twee tot drie procent van het aantal stemmers op die partij. Dat zijn er nog wel altijd zo’n vierhonderdduizend. Het aantal blanke ANC bestuurders, nationaal en lokaal, is bovenmatig.
Oppositiepartij DA is een stuk gemeleerder dan Abraham suggereert al maakte die partij een reeks faux pas die de schrik er onder het zwarte electoraat stevig inhielden. Onder Zille’s voorganger Tony Leon, voerde de partij campagne onder de leus ‘Fight back!’. Terug naar wat? Apartheid? ‘Ze zullen wel ‘fight black’ bedoelen’, reageerde Winnie Mandela. Scoren voor open doel.
Zille zelfs stelde teleur met de keuze van louter (blanke) mannen voor haar kabinet in de Kaapprovincie.

Natuurlijk zijn er ANC politici die de verleiding om de raciale kaart te spelen zodra ze in het defensief belanden niet kunnen weerstaan. Toch is de onderstroom, die zich in de afgelopen campagne bij herhaling manifesteerde, interessanter: het is Zuid-Afrikaanse kiezers meer en meer te doen om de inhoud dan om het omhulsel. Bij een vorige campagne nam een ANC activist me mee naar een verkiezingsbijeenkomst. Ik was er getuige van hoe de vertegenwoordigers van die partij voor elke stem moesten vechten. Het idee dat zwarte Zuid-Afrikanen op het ANC stemmen omdat ze zwart zijn, of uit eeuwige dankbaarheid voor de bevrijding, is een groot misverstand. De tragiek is dat het in het nieuwe Zuid-Afrika nog niemand is gelukt om een waardig politiek alternatief voor het ANC vorm te geven. Maar dat kun je het ANC moeilijk verwijten.

David Bahati, het Oegandese parlementslid dat vorig jaar de Anti Homosexuality Bill indiende, staat op de short list van president Museveni – als Minister voor Ethiek.
Goed voorbeeld van een ‘sick joke’.
Of van handjeklap: jij trekt je voorstel om voor homo’s de doodstraf in te voeren in en ik maak jou minister. Zo wint ijdelheid het van homohaat.

In de aanloop naar de mogelijke discussie in het Oegandese parlement over een wet die op homoseksualiteit de doodstraf zou zetten, ontving ik, pakweg, 15 oproepen om een petitie te tekenen die hiertegen protesteerde. Ik heb er geen gevolg aan gegeven, en ook geen bekendheid aan die weigerachtigheid die ik niet helder kon motiveren.
Een bijdrage van Ros Petchesky op een digitaal discussieforum helpt me alsnog om mijn gedachten te bepalen. Zo’n petitie is koren op de molen van president Museveni, schrijft ze, die er ongetwijfeld een westerse bedreiging van Oeganda’s soeverinitieit in ziet, en een bevestiging van het misverstand dat homoseksualiteit een westers ding is. Professor Tavia Nyong’o, die aan de Universiteit van New York doceert, voegt daaraan toe dat dergelijke internetpetities de ‘fantasie van deelname’ aan protest suggereren en de ‘illusie wekken’ dat je iets doet.

Ik ben een hartstochtelijk voorstander van internationale solidariteit. Maar de geschiedenis van de, zo succesvolle, Zuid-Afrikaanse homobeweging heeft geleerd dat de strijd voor homorechten niet los moet worden gemaakt van die tegen onderdrukking, armoede en voor democratie en sociale gelijkheid. Juist in die kwesties ligt ook een oorzaak besloten voor de homohaat van Oegandese machthebbers, die graag de aandacht afleiden van hun onvermogen om mensen een toekomst te bieden. Omgekeerd moeten vrienden van de Oegandese homobeweging nooit de indruk wekken niet geinteresseerd te zijn in die andere issues.

Van het grootste belang, tenslotte, is overigens wat vertegenwoordigers van de Oegandese homogemeenschap aan hun internationale ondersteuners vragen om te doen. Uit de oproepen van Avaaz en anderen werd niet duidelijk of zij hun petities circuleerden op verzoek van de Oegandese activisten.

De wet werd niet besproken. David Bahati, de indiener ervan, zal met al die internationale aandacht wel het soort van opwinding hebben gevoelt dat Dominique Strauss-Kahn bij kameniersters voelt opkomen.

Woensdag kiezen de Zuid-Afrikanen nieuwe lokale besturen. Een opmerkelijk verschil met alle eerdere campagnes: het draait om de levenstandaard, toekomstperspectieven, werk, veiligheid. Oorzaak: Het Toilet Schandaal.
Enkele maanden geleden kwam de Democratic Alliance (DA) ernstig in opspraak in Kaapstad waar de partij aan de macht is. In Khayelitsha township waren toiletten zonder deur gebouwd. Het leidde tot omvangrijke protesten, het ANC zag er een zoveelste bewijs in van het lelieblanke karakter van de DA, een partij die niet geinteresseerd is in de ontwikkeling van zwarte woongebieden. De DA reageerde als door een adder gebeten en probeerde via de rechter alsnog haar gelijk te halen. Het waren de inwoners van Khayelitsha zelf die voor hun wc geen deur wensten, zo beweerde men.

Een dag of tien geleden herinnerde de City Press, een zondagskrant, het ANC aan een verhaal dat de krant een jaar terug publiceerde over een zelfde schandaal in Moqhaka, in de Vrijstaat. Hier had het ANC bestuur open toiletten gebouwd, en zelfs een veelvoud van die in Kaapstad. De publiciteit had niet tot veranderingen geleid. Mooi voorbeeld van een boemerang-effect. Maar gezegd moet worden dat de ANC-verkiezingsmachine een stuk handiger reageerde dan de DA politici in Kaapstad. De campagnetrein erop af, onmiddellijk schuld bekennen, een boze Zuma en de burgemeester ontslag aangezegd.
Was het maar altijd verkiezingstijd!

Het gevolg van de schandalen is dat de campagne nu ergens over gaat. Een meerderheid van het electoraat zal het ANC belonen voor het bewezen ‘track record’: meer dan een miljoen huizen gebouwd, tien miljoen mensen aangesloten op electriciteit en water, een omvangrijke middenklasse gegroeid, nog nooit zoveel zwarte studenten aan de universiteit, de geslaagde WK. Maar de miljoenen achterblijvers zullen hun ongenoegen tonen door weg te blijven of, wie weet, op het DA te stemmen. Peilingen voorspellen een bescheiden winst voor deze partij.

Van COPE, in 2009 nog de hoop van veel collega-journalisten die uit een diep verlangen naar spannende verslaggeving deze nieuwe partij, opgericht door oud-ANC-ers, belangrijker maakten dan haar aanhang rechtvaardigde. Er wordt nog maar weinig van de partij gehoord of het moeten de berichten over de interne twisten zijn, en de zoveelste aankondiging van partijleden die in de ANC-moederschoot terugkeren. Ook Inkatha, ooit de vertegenwoordiger van ruraal KwaZulu Natal, lijkt aan onderlinge ruzies ten onder te gaan. Wel mooi dat het einde van een partij die door de apartheidsmachthebbers vele jaren kunstmatig groot werd gehouden nu in zicht lijkt. Ook dat is een teken van normalisering van het politieke krachtenveld in Zuid-Afrika.

Door ziekte van fotograaf/filmmaker Anton Corbijn is de presentatie van Mandela Landscape, het werk dat Corbijn samen met beeldend kunstenaar Berend Strik maakte, uitgesteld. Het werk, een bijzondere kunstdruk in een oplage van 80 genummerde en gesigneerde exemplaren, is wel vanaf woensdag 11 mei te koop bij de ZAM-stand (standnummer 018) op Art Amsterdam in de RAI. Het werk, en alle informatie over prijs, formaat, papiersoort, druktechniek en betalingen in termijnen, zie www.zam-magazine.nl/mandelalandscape ZAM relaties kunnen nu al intekenen!

De bijeenkomst, die op dinsdag 10 mei in het Amsterdamse MC-theater zou plaatsvinden, wordt nu verplaatst naar later datum. Beide kunstenaars zullen dan spreken over hun werk en motieven om ZAM, hét platform van het Afrikaanse creatieve talent, te steunen.