De keerzijde van de terechte roep om Mauro een verblijfsvergunning te geven, is het niet door enige feitenkennis gehinderde geklaag over Angola. Wie niet beter weet – de meeste mensen, ben ik bang – gaat nog geloven dat het daar een straatarme en uitzichtloze negorij is. Maar dat is onzin. De economie is er in de afgelopen jaren als kool gegroeid. Het regende banen. Het aantal opleidingen neemt toe. De nieuwe technologie en sociale media veroveren het land.
En natuurlijk leven miljoenen mensen er onder de armoedegrens en wordt de kloof tussen rijk en arm groter. Maar de kans dat Mauro in Angola aan de onderkant terecht komt, lijkt me erg klein. Integendeel, zijn toekomst in dat land lijkt vol kansen en mogelijkheden.
De prijs voor een massale campagne die Mauro hier moet houden mag niet de verdere ridiculisering van de Afrikaanse werkelijkheid zijn.
Maar blijven moet hij: omdat hij hier thuis is en deel van een gelukkig gezin. En omdat vreemdelingen de samenleving verrijken (G.Leers onlangs in een interview).

In het New Yorkse Museum of Modern Art is momenteel werk te zien van de Nederlandse fotografe Viviane Sassen. Het getoonde werk trok eerder in Nederland al veel aandacht: foto’s van Afrikanen waarvan het gezicht meestal niet te zien is. Het zijn zeer intrigerende verbeeldingen. De kritiek die er op gegeven is – ze ziet de gefotografeerden niet voor vol aan, ze ‘esthetiseert’ Afrika, ze schetst een te mooi beeld van Afrika – wijst de fotografe van de hand. In een interview dat vandaag in de Volkskrant verscheen haalt ze uit naar diegenen die suggereren of de mensen die ze portretteert zelf niet zouden nadenken en zich als willoze schapen voor haar camera laten drijven. Een sterke reactie.

Toch roept het interview veel vragen op. Sassen zegt: ‘Mijn beelden confronteren kijkers ook met hun non-kennis over Afrika, hun onwetendheid over ‘de Ander’. Omdat ze er nog nooit geweest zijn, projecteren ze allerlei ideëen en fantasieën op het continent.’
Het klopt van die projectie maar komt dat omdat ‘ze er nog nooit geweest zijn’, zoals de fotografe beweert? Worden de ideëen en fantasieën niet juist gevoed door mensen die er wel geweest zijn. Wat doet die eindeloze reeks foto’s van Volkskrant fotograaf Raymond Rutting waarop telkens weer Afrikaanse mama’s te zien zijn die zich dankzij een microkredietje nu met voorspoed door het leven slaan met de lezer? Telkens als er weer zo’n portret in de krant staat, wordt het misverstand aangewakkerd dat zaken doen in Afrika gelijk staat aan kleinschaligheid. Dat is minder dan een halve waarheid. Het zou me niets verbazen dat Rutting’s reportages worden gefinancierd door een internationale ngo in microkrediet.

Sassen merkt op dat veel mensen ‘niet weten hoe ze iets moeten duiden, of iets bijvoorbeeld onderdeel is van een ritueel.’ Ook hier klopt het eerste deel van het verwijt en het tweede niet. Mensen weten inderdaad vaak niet hoe ze iets moeten duiden, maar in slechts heel weinig gevallen heeft wat ze zien met een ritueel te maken. Maar omdat het Afrika is, denken ze al gauw dat het om een ritueel moet gaan.
Dat mag je ook afleiden uit de keuze van de koppenmaker bij de Volkskrant die boven het stuk zette: ‘Verhuld Ritueel.’

In Altijd Wat interviewde Frenk van der Linden dinsdagavond dominee Tom Marfo, een Ghanese strijder tegen vrouwenhandel en dominee in Amsterdam Zuid-Oost. Bij van der Linden’s bekentenis zelf wel eens naar de hoeren te zijn geweest voelde ik me nogal ongemakkelijk. Maar dit terzijde.
Prostitutie = vrouwenhandel = hedendaagse slavernij, aldus Tom Marfo’s boodschap.
Het ingewikkelde van deze benad…ering is dat hij elke nuance over prostitutie uitsluit. Wie begrip opbrengt voor het oudste vak ter wereld is automatisch een aanhanger van vrouwenhandel en slavernij.
Maar die vraag werd niet gesteld. Zoals enig onderzoek naar Marfo’s bewering (Friesch Dagblad, 3 maart 2003) dat Afrikanen over een gen beschikken ‘dat met ritme, warmte en gemeenschap te maken heeft’ uitbleef. Die uitspraak zou je racistisch kunnen noemen. En waarom strijd Marfo even fervent tegen abortus als tegen vrouwenhandel?
Marfo wil dat vrouwen hun pooier inwisselen voor zijn Pinkstergemeente. Maar is zendingsdrift niet evenzeer een uitdrukking van moderne slavernij?

Gesprek over ZAM, Mandela Landscape en Afrikaanse vernieuwing in De Avonden van de VPRO. Hier te beluisteren!

Last weekend I was looking after my brother’s apartment and I had forgotten to bring the book I am reading at present – an intriguing history of Prince Louis Rwagasore, one of the leaders of the Burundese independence movement and murdered soon after freedom came, like Lumumba.
I looked at my brother’s bookcase for an alternative. I found James Baldwin’s Giovanni’s Room, written in 1964, a Dutch translation was published in 1972 by … hmmm, well, okay … Zwarte Beertjes (Black Bears).
I could not stop reading this beautifully written novel: brilliant dialogues, a fascinating story, intensely shaped characters, superior storytelling and sometimes almost endless sentences one wished would never stop. A story about an American youngster in Paris torn apart between two lovers, a male and a female.
Long ago I have read some of Baldwin stories and essays dealing with issues of race. If I would have been asked to describe the man I would have linked him to the US civil rights movement and, may be, with homosexuality. I have now discovered Baldwin the novelist. One wonders why the Nobel Committee overlooked him when he was still alive.

After I had finished the book – warming up to read all the other titles he wrote – I checked Wikipedia. About Baldwin it says:
‘His novels and plays fictionalize fundamental personal questions and dilemmas amid complex social and psychological pressures thwarting the equitable integration of not only blacks yet also of male homosexuals—depicting as well some internalized impediments to such individuals’ quest for acceptance—namely in his second novel, Giovanni’s Room (1956), written well before the equality of homosexuals was widely espoused in America.[2] Baldwin’s best-known novel is his first, Go Tell It on the Mountain (1953).’
It’s more proof of how the work of black artists is always politicized – in western views they must be the expression of a desire for equality, freedom, rights … but never expressions of literary eminence. To me it seems to be the black man’s burden.
The publisher notices the lack of a more political message in Giovanni’s Room. The cover text even states that this is an ‘only white characters’ book (I found hardly evidence for this). Now the book becomes political because of his lack of politics. We must decolonize our mindsets so that we can enjoy stories by black writers for what they are.

I have just received the Journal for Contemporary History, published by the Department of History at the University of the Free State. There is an interesting story by H Haasbroek on ‘Die Fischer-woning en -swembad in Beaumontstraat 12, Johannesburg: Simboool van rasseharmonie in apartheid Suid-Afrika.’
Bram Fischer was one of Mandela’s lawyers and leader of the South African Communist Party. Not long after Mandela’s imprisonment, Fischer was also arrested and sentenced. He was released in 1975, shortly before he died of cancer.
I am familiar with Fischer fascinating history – his father and grandfather were high positioned Afrikaners in the former Orange Freestate. Fischer was the prodigal son who joined the democratic forces in his country.
The story in the journal presents evidence of how the Fischer’s – his wife died in a car accident soon after the Rivonia trial that sentenced Mandela and his fellow strugglistas – built a new, non-racial South Africa in and around their home in Beaumont Street. No colours excluded from the pool, no slegs vir blankes signs.

Door het eindeloze getreuzel van de Zuid-Afrikaanse autoriteiten met het verstrekken van een visum heeft de Dalai Lama van zijn voorgenomen reis naar dat land afgezien. De Tibetaanse leider zou morgen een van de eregasten zijn bij de viering van aartsbisschop Tutu’s tachtigste verjaardag.
Veel Zuid-Afrikanen overviel een gevoel van plaatsvervangende schaamte. Tutu reageerde furieus en noemde de ANC machthebbers van vandaag erger dan die van tijdens de apartheid.

Vice-president Mothlante van Zuid-Afrika heeft inmiddels laten weten dat men voornemens was een visum uit te reiken maar dat de administratieve afhandeling nu eenmaal tijd kost. Velen nemen die verklaring met een korrel zout maar ik zou niet durven uitsluiten dat inefficiënte bureaucratie invloed op de gang van zaken heeft gehad. Met een flinke dosis reputatieschade voor Zuid-Afrika tot gevolg.

Maar natuurlijk heeft een angst meegespeeld dat men met het verstrekken van een visum op de lange tenen van de hevig investerende Chinezen zou gaan staan. Deze gehoorzaamheid aan de Chinese grillen staat in schril contrast met de kritische houding die Afrikaanse machthebbers meer en meer naar het westen innemen. Maar die gehoorzaamheid aan de Chinezen is ook een gevolg van decennialange westerse bedilzucht.

Tutu’s woede is begrijpelijk maar zijn heftige reactie is evenzeer kenmerkend voor de weinig realistische verwachtingen die veel progressieve, en zwaar teleurgestelde Zuid-Afrikanen, koesterden. Elke handeling van de machthebbers wordt langs de moralistische meetlat gelegd en telkens is de conclusie dat er verraad wordt gepleegd aan de oorspronkelijke idealen. Nu de heilstaat uitblijft, manifesteert zich een lichte heimwee naar de apartheid. Het was toen immers beter, aldus Tutu.
Maar het genante gedoe om het visum van de Dalai Lama is simpelweg het resultaat van machtspolitiek en het afwegen van economische belangen – in zekere zin ook een uitdrukking van normalisering in post-Apartheid Zuid-Afrika.