In de vertaling van het nieuwste, adembenemende boek van Nadine Gordimer, Een tijd als nooit tevoren, worden Zulu’s Zoeloes en KwaZulu KwaZoeloe. Ik kan slecht tegen deze verhaspelingen en begrijp niet waarom Zuma dan als Zuma en niet als Zoema wordt geschreven.
Timbuktu: ook zoiets.

Tijdens het Movies That Matter filmfestival is deze week The Act of Killing vertoond, een documentaire van Joshua Oppenheimer over de verschrikkelijke gebeurtenissen in Indonesie in het najaar van 1965. Na een mislukte (sommigen beweren geensceneerde) staatsgreep van jonge officieren wordt een grootscheepse jacht op communisten, of hen die daarvoor werden aangezien, geopend. De officiele cijfers luidden 78 000 doden. Tijdens protesten tegen het Suharto regime in de jaren zeventig spraken we van het tienvoudige aantal slachtoffers. We eisten stopzetting van de Nederlandse steun aan dat regime dat de hand in die slachtpartij had gehad. Dat getal, zo werd ons destijds ingewreven, zou zwaar overdreven zijn. Op zijn sterfbed in 1989 verklaarde generaal Sarwo Edhie Wibowo, die destijds het bevel over de zuivering voerde, dat het werkelijke aantal slachtoffers eerder drie miljoen moet zijn geweest.

De communistische jeugdleider Sukatno wist destijds de dans te ontspringen maar werd twee jaar later gearresteerd en gevangen gezet. Dertig jaar later stierf hij, 67 jaar oud en inmiddels zwaar dement. Hij stierf drie jaar na de vrijlating van Nelson Mandela en zat drie jaar langer vast.
Eindelijk wordt er in Indonesie voorzichtig en vaak nog op fluistertoon gepraat over die boze droom van 1965. The Act of Killing wordt op besloten bijeenkomsten in Jakarta stiekem bekeken – het verhaal wordt in de film verteld en nagespeeld door de beulen van toen die zich van geen kwaad bewust lijken. .
Ik speur op google naar een foto van Sukatno maar vind er geen. Alleen een poster met zijn vage afbeelding. We droegen hem toen mee in demonstraties. Wat zou het mooi zijn als Sukatno herinnerd werd.

Zuid-Afrikaanse politie-agenten mishandelden een Mozambikaanse taxi-bestuurder die de verkeersregels overtrad. Ze bonden hem achter hun wagen en reden hem rond tot de dood erop volgde. Bij zijn begrafenis sprak Graca Machel van ‘een groeiende mate aan woede en depressie, de uitdrukking van een veronachtzaamde dieper liggende pijn uit het verleden.’
Voortwoekerend verleden.
Op de dag van de begrafenis van de Mozambikaanse taxibestuurdeer stierf Dirk Coetzee, een voormalig doodseskader in dienst van het apartheidsregime. In de jaren negentig verleende de Waarheids- en Verzoeningscommissie aan Coetzee gratie. Coetzee had opening van zaken gegeven en vaststond dat hij in opdracht had gehandeld. Vervolgens verwelkomde televisiepresentator Dali Tambo het voormalige doodseskader als een held in zijn goed bekeken programma. Maar de broer van advocaat Griffith Mxenge was minder vergevingsgezind. Tijdens een gefilmde ontmoeting vertelde Coetzee van de gruwelijke moord op de advocaat en zijn vrouw. Zijn ogen smeekten om begrip maar de broer wilde er niets van weten. Hij vroeg: ‘Was het dan jouw opdracht om Griffith 23 keer te steken?’

Niet steeds het verleden erbij slepen, roept het ene stemmetje in mijn hoofd. Veel te snel geloofd dat het boek van waarheid en verzoening, een internationale bestseller, kon worden dichtgeslagen, brengt een ander stemmetje er tegen in.

(foto: Sizwe Ndingane)