Eindelijk, eindelijk rekent een journalist van naam af met het verhaal dat Afrikaanse mannen geloven dat ze zich van het aidsvirus bevrijden als ze een baby neuken. Hoe vaak heb ik dat al niet gelezen? In een boek over aids in Zambia van fotograaf Geert van Kesteren en journalist Arthur van Amerongen, dat in 2001 uitkwam, staat het zelfs twee keer vermeld. Omdat het zo’n lekker verhaal is?

Destijds nog wel aan de schrijver gevraagd hoe hij aan dat verhaal kwam. Dat had hij ‘ergens gehoord.’  

Onlangs verscheen The Invisible Cure, Africa, the West and the fight against Aids, van de Amerikaanse journaliste Helen Epstein. Het is een meesterwerk. Pagina na pagina sneuvelen de misverstanden en vooroordelen die zoal de ronde doet. Voorbeeld: Hebben Afrikanen meer sex en met meer partners dan westerlingen? Niet dus.

Het boek is het produkt van vele jaren onderzoek en een eindeloze reeks interviews. Aan de hand van het verhaal van Baby Tshepang weerlegt Epstein de onzin die erover babyverkrachting de ronde doen. In oktober 2001 verkracht David Potse een negen maanden oude baby van zijn voormalige vriendin. De baby overleefde als door een wonder. DNA testen leverden het bewijs van Potse’s schuld.

(Ik herinner me dat de Zuid-Afrikaanse kranten meldden dat de baby waarschijnlijk door zes mannen was verkracht. Collega E. zei: ‘Dat is onmogelijk. Dan is er van zo’n baby niets meer over.’ Het televisienieuws meldde vervolgens dat er 7 mannen bij betrokken waren. Wat gaat er in het hoofd van een bureauredacteur om als hij besluit om het aantal daders uit te breiden? Wie is er hier zieker? De daders of de verslaggever? Hoedanook, het hele verhaal bleek onzin, er was 1 dader.)

Voordat  de waarheid werd vastgesteld reageerde het Zuid-Afrikaanse parlement geschokt. De toenmalige vice-president Jacob Zuma, voorzitter van de ‘Moral Regenaration Movement’ sprak van ‘barbarisme en moreel verval’, het dagblad The Sowetan vroeg zich af of Zuid-Afrikaanse mannen ‘sex kannibalen’ geworden waren.

Volgens Epstein is er geen enkel bewijs dat Potse de baby verkrachtte omdat hij van een virus wilde afkomen. Het is onbekend of hij zelf besmet was. Zo ja, dan was het onwaarschijnlijk dat hij zich daarvan bewust was.

Toch noemde de BBC het incident een voorbeeld  van het bestaan van een mythe. En dat verhaal werd, zo stelde Epstein vast, overgenomen door een lange reeks journalisten, overwegend uit Europa en Afrika.

Onderzoekers hebben vastgesteld dat verkrachte babies aanmerkelijk minder vaak met het hiv virus besmet zijn dan je zou verwachten.

Epstein trekt een vergelijking met de paniek die in de negentiende eeuw in de VS ontstond toen het verhaal de ronde deed dat de nieuwe immigranten uit het zuiden en het oosten van Europa maagden verkrachtten om van syfilis af te komen.

Babyverkrachting komt voor. Maar Epstein acht het veel waarschijnlijker dat dat te maken heeft met het verlies van macht. Het nieuwe Zuid-Afrika maakt een einde aan de achterstelling van vrouwen. Tegelijkertijd raken traditionele mannenindustrieen in verval en verliezen mannen hun baan. In het geval van Baby Tshepang was de moeder zestien. Vermoedelijk was ze ergens aan het drinken toen haar baby werd verkracht. Epstein acht het waarschijnlijker dat de dader wraak nam en daarbij zijn ex-vriendin’s baby tot doelwit maakte. Maar het had dus niets met aids te maken.

Ik hoop zo dat deze mythe een vergeten verhaal wordt.

Lees dit boek! Viking Publishers, ISBN 978 0 670 91356 5