Het lijkt wel of steeds vaker een laatje vol herinneringen wordt opengetrokken. Bijvoorbeeld bij de begrafenissen waaraan het me dit jaar niet ontbrak. Of bij logeerpartijen van langs reizende Zuid-Afrikanen die ik doorgaans liever zie aankomen dan vertrekken. En bij overlijdensberichten.

Vorige week bereikte me het droevige nieuws dat Eddie Daniels was overleden. In de jaren zeventig zat hij vele jaren gevangen op Robbeneiland en raakte er bevriend met Nelson Mandela. Bij zijn vrijlating in 1981 smokkelde hij een ingenieus ontsnappingsplan naar het ANC hoofdkwartier in Lusaka. Het idee was om Mandela op oudejaarsavond met een helicopter op te pikken en naar Kaapstad te vliegen. Daar zou hij bij een buitenlands consulaat asiel aanvragen. Daniels vermoedde dat juist op de laatste avond van het jaar de bewaking op het eiland op zijn zwakst zou zijn. Het plan werd nooit uitgevoerd omdat er bij de ANC-leiding in Lusaka een vermoeden groeide dat Pretoria er lucht van had gekregen. In dat geval kon zo’n helicoptervlucht op een tragedie uitlopen. Het plan verdween in een la.

Het verhaal kwam in 1993 naar buiten. Conny Braam bleek bij een bezoek aan Lusaka het plan, dat op de achterkant van een ansichtkaart was getekend, te hebben gered. Uit angst voor een aanval door het Zuid-Afrikaanse leger wilde de ANC leiding in Lusaka het document verbranden. Dat leek Conny ‘jammer’, ze zag bovendien de historische betekenis ervan in. Zo verdween het in haar koffer waarna het twaalf jaar in een archiefdoos in Amsterdam huisde. Toen de tijd rijp was, schonk ze het aan de Mayibuye collectie aan de Universiteit van West-Kaapland. In mei 1993 werd het bij een expositie in Kaapstad tentoongesteld.

In april was ik met Conny in Kaapstad. Haar voornemen om Eddie Daniels te interviewen voor een nieuw boek waaraan ze werkt, strandde vanwege de tamelijke afstand van het ouderencentrum waar hij verbleef en het wegkwijnende geheugen van de 89-jarige waarop het telefoongesprek dat ze met hem voerde, duidde.