Mogen er Duitsers bij de dodenherdenking? Wie zo’n discussie in Johannesburg probeert te volgen, wordt het al gauw zwaar te moede. De vergevingsgezindheid van zwarte Zuid-Afrikanen wordt nogal eens aangedikt en geromantiseerd, maar in vergelijking met het Nederlandse voornemen om 65 jaar na de oorlog mensen te weren die een kind of een kleinkind zijn van iemand die destijds bij de vijand hoorde, of misschien wel bij het verzet, of misschien nergens bij… ik weet het niet.

In de jaren tachtig bezocht ik de dodenherdenking aan de Amstelveenseweg. Kort voordat de twee minuten stilte aanbraken, schreeuwde een man: ‘Zet die hoed af!’, waarna iemand snel en geschrokken zijn hoofddeksel afnam.
Ik heb mij daar vervolgens twee minuten enorm kwaad over staan maken. Hadden we daarvoor gevochten, nu ja, hadden de generaties voor mij daarvoor gevochten? Wat een intolerantie! Wat een armoedige demonstratie van doorgeschoten normbesef.
Na twee minuten realiseerde ik me dat ik aan van alles had gedacht behalve aan de doden van de Tweede Wereldoorlog.
Dat zou me naast een Duitser denk ik niet gebeurd zijn.