De Zimbabwaanse premier Morgan Tsvangirai heeft zich de woede op de hals gehaald van de homo’s en lesbo’s in zijn land. Nadat president Mugabe de nationale vrouwendag enkele weken terug aangreep om weer eens naar homo’s uit te halen – lang niet gebeurd – verklaarde Tsvangirai vervolgens het met hem eens te zijn. Hij zei geen reden te zien voor mannen ‘om elkaar in de nek te hijgen terwijl er in het land een tekort aan mannen is.’ In Zimbabwe zijn vrouwen in de meerderheid.
Mugabe lokte Tsvangirai met zijn provocatie uit de tent en de voormalige oppositieleider volgde gedwee. Zo werden de verwachtingen van de homobeweging met een uitspraak de de grond ingeboord.

Dat is op zijn minst ondankbaar. Het waren immers de activisten van de homobeweging die in het begin van de jaren negentig als eersten in hun land Mugabe durfden tegenspreken. De Zuid-Afrikaanse politicoloog, en bezetter van de Nelson Mandela Leerstoel, Peter Vale schreef daarover ooit een behartenswaardig artikel. De homobeweging kwam niet alleen op voor de belangen van de achterban maar introduceerde een democratisch fenomeen: dat van kritiek op de machthebber. In de loop der jaren is die houding gemeengoed geworden onder een groot aantal Zimbabwanen. Maar de pioniers van de tegenbeweging die Tsvangirai uiteindelijk (deels) in het zadel hielpen is niet minder dan verraad.
Miles Tanhira vangt zijn commentaar op www.mask.org.za, een website die de ontwikkelingen op het gebied van homoseksualiteit volgt, dan ook aan met E Tu Tsvangirai, vrij naar Caesar die werd neergestoken door de man die hij vertrouwde en riep: ‘Ook gij, Brutus!’

Vrolijker word ik van de verklaring tegen de voorgenomen scherpere anti-homowetgeving in Oeganda die kerkleiders, juristen en maatschappelijke organisaties in Afrika vandaag bekend maakten. Niet eerder kreeg een verklaring die het opneemt voor homorechten zo’n brede steun in Afrika. Naast veel Zuid-Afrikaanse telt de verklaring ook veel Oegandese en Keniaanse organisaties als supporter. Daarmee hebben de homofoben vooralsnog het tegenovergestelde bereikt van wat ze beogen: openlijke en groeiende steun voor de homobeweging.
Maar dat is politiek. Wie er woont, verscholen in de kast, staat doodsangsten uit.

Vrijdagavond teruggekeerd in Johannesburg. Middernacht en 22 graden. Eerste sms meldt dat het neefje van T. plotseling is overleden. Thuis.

Omdat de Wereldomroep Buitenhof uitzendt, ben ik zondagmiddag weer ’terug’ in Nederland. Indringend interview met Frans Timmermans over de kindermishandeling in de katholieke kerk. Timmermans wil een waarheidscommissie naar Zuid-Afrikaans voorbeeld: ‘waarheidsvinding, genoegdoening en vervolging.’ Maar vervolging stond niet op het programma van de Tutu’s waarheidscommissie. Daders die getuigden en de waarheid opbiechtten, kwamen in aanmerking voor amnestie. Vervolging is een zaak voor justitie, en in Zuid-Afrika hangt die dreiging nog steeds boven het hoofd van hen die zich aan de waarheidscommissie onttrokken of onwaarheid spraken.
Wie stelt zo’n commissie in? Een paus met sperma aan zijn handen?

Nu is er dan een Amerikaanse generaal b.d. die homo’s de schuld van het Srebrenicadrama in de schoenen schuift. We lachen het weg, en Balkenende, ja zelfs van Middelkoop, zijn in het zicht van de verkiezingen ‘woedend’.
In de jaren negentig weet Robert Mugabe de droogte in zijn aan homo’s. In Kameroen worden homo’s verantwoordelijk gehouden voor de sociale ongelijkheid in het land. Het gebrek aan sociale cohesie in Zuid-Afrika is volgens minister Xingwana de schuld van fotografe Zanele Muholi, die lesbische vrouwen fotografeert. Zo zijn we boksbal en zondebok tegelijk. Nog nooit zoveel kwaad aangericht, nog nooit zoveel macht gehad…

Deze foto is door de Zuid-Afrikaanse minister voor cultuur, Xingwana, bestempeld als ‘pornografisch en immoreel.’ Met haar werk zou Muholi, die zichzelf als activiste beschouwt en strijdt voor gelijke behandeling van homo’s en hetero’s, de ‘sociale cohesie bedreigen.’
Het is te gek voor woorden. Terecht merkte Pumla Gqola, een wetenschapper, in een reactie op dat sommige Zuid-Afrikanen zijn vergeten dat kunst politiek is. ‘De apartheidstaat vervolgde, verjaagde en vermoordde kunstenaars juist omdat ze als ‘creatieve mediums’ conventies onderuit halen. De uitspraken van de minister hebben in Zuid-Afrika een hoop aandacht gekregen… en onrust gezaaid. Wat zijn de prachtige uitgangspunten in de constitutie – vrijheid van meningsuiting, vrijheid van sexuele orientatie – waard als ministers bij de uitdrukking ervan met zoveel kabaal in de gordijnen kruipen?

Morgen komt de nieuwe voorjaarseditie van ZAM uit. Daarin wordt bekend gemaakt dat Muholi aan ZAM het recht schonk om van bovenstaand werk 100 door haar genummerde en gesigneerde prints te verkopen. We voelen ons diep vereerd.

Nog drie nachtjes slapen en dan komt mijn nieuwe boek uit: Puur Goud. Andere verhalen uit Zuid-Afrika. Knikkende knieen. Zweet in mijn handen. Hoeveel boeken verschijnen er per dag? Honderd, duizend? Een enkeling belandt niet bij De Slegte. In sommige winkels is het boek vanaf a.s. zaterdag verkrijgbaar, bij de meesten vanaf maandag.

Dankzij de geschiedeniswebsite van de VPRO is een televisieprogramma uit 1961 opgediept waarin AVRO buitenland commentator G.B.J. Hiltermann een college geeft over de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika. Hiltermann’s bespiegelingen zijn gesneden met opnamen die in in Zuid-Afrika zelf maakte. Zo bevat het programma een kort, maar uniek vraaggesprek met Nelson Mandela. Het programma is ook om andere redenen adembenemend. Met een zweem van journalistieke onafhankelijkheid en een kwasi-objectieve benadering (hij voert ook gesprekken met ‘negers’ die ‘min of meer ontwikkeld en bepaald niet dom zijn’) toont Hiltermann zich hier een ware apologeet voor Verwoerd’s racistische politiek. Zo verbazingwekkend is dat natuurlijk niet nu de schrijver van een geschiedenis van De Telegraaf vorig jaar al vaststelde dat de commentator met de nazi’s sympathiseerde. Bekijk het programma op http://geschiedenis.vpro.nl/programmas/2899536/afleveringen/43040395/

Donderdagavond 11 februari 2010. Het is twintig jaar na de vrijlating van Nelson Mandela. Op een overvolle bijeenkomst van ZAM i.s.m. het Lloyd Hotel vieren oude en nieuwe vrienden deze verjaardag.

Vandaag is het 20 jaar geleden dat president de Klerk de legalisering van het ANC aankondigde. Over elf dagen is het twintig jaar geleden dat Mandela de gevangenis verliet. En gisteren onthulden de Zuid-Afrikaanse kranten het nieuws over Zuma’s twintigste boreling.
Met miljoenen Zuid-Afrikanen slaakte ik een zucht toen hij onder Mbeki’s desastreuze aanpak van aids een dikke streep zette. Vandaag deel ik de verbijstering over een president die twijfel zaait aan de nieuwe, luid toegejuichde aanpak.

Vorige week is bisschop Paul Verryn geschorst uit de Methodistenkerk in Zuid-Afrika. Schande! Hem wordt verweten Zimbabwaanse kinderen, die in zijn kerk in het centrum van Johannesburg onderdak hebben gevonden, aan hun lot te hebben overgelaten. Zijn schorsing is het resultaat van een vileine campagne die in november door ANC-vertegenwoordigers in de Johannesburgse gemeenteraad werd ingezet. Het stonk in de kerk, waar inmiddels vele honderden vluchtelingen woonden, zeiden ze op een persconferentie.
Natuurlijk stonk het in de kerk. Wat verwacht je als zoveel mensen in een kluitje zitten op een plek die daarvoor niet bedoeld is. Maar de vraag die de gemeenteraadsleden zichzelf hadden moeten stellen, was: ‘Waarom hebben wij geen vinger uitgestoken voor de vluchtelingen?’
Natuurlijk waren die kinderen een probleem en daarom was er onlangs een begeleider aangesteld, een vrouw die haar sporen verdiende in de jeugdzorg. Maar nu moet Paul wijken, en straks de begeleidsters en dan alle vluchtelingen. Zodat de stad schoon oogt als alle buitenlandse gasten toestromen voor de WK en we zes weken kunnen doen alsof het probleem niet bestaat.
Al in de jaren tachtig speelde Paul Verryn een hoofdrol bij de opvang van jongens en meisjes die op de vlucht waren voor de apartheidspolitie.
Op facebook is inmiddels een fanclub voor Paul Verryn opgericht. Sluit u aan! Ga naar www.facebook.com en tik friends of paul verryn in ‘search’.