Niet eerder meegemaakt: ik was het volledig eens met een stuk van Sietse Bosgra in de Volkskrant van afgelopen dinsdag. In een feitelijk relaas memomeerde hij hoe ooit De Telegraaf zijn adres en telefoonnummer in de krant afdrukte. Dagenlang werd er tot diep in de nacht gebeld en arriveerden er dreigementen per brief. Dat was ook bij de AABN geen onbekend verschijnsel.

Maar door het stuk kwamen ook de herinneringen aan ’s mans consistente achteruitgangsgeloof weer opzetten. Nooit ging het goed, altijd had de vijand een nog genadelozer slag in voorbereiding. Aan de vooravond van Mandela’s vrijlating vroeg hij zich tijdens een landelijk beraad met anti-apartheidsgroepen af tot welke problemen deze felbevochten vrijlating zou kunnen leiden. Was Mandela niet ingepakt door het blanke minderheidsbewind? Zou hij wel de parolen van de strijd verwoorden? Hoe moest het nu met de acties tegen Shell?

Mandela kwam vrij, Bosgra sprak van ‘een stapje vooruit’ en de wereld vierde feest. Enkele maanden later kocht het ANC het hoofdkantoor van Shell in Johannesburg. De geschiedenis heeft scherpe tanden, zei Joris Ivens.

Want dat staat me toch het meest tegen in een deel van de actievoerende tachtigers. Die houding van dat het nooit wat wordt. Dinsdagavond woonde ik een bijeenkomst over Angola bij in Felix Meritis. Fineke Diamand voerde een onderhoudend en informatief gesprek over de ontwikkelingen in dat land. Het werd met regelmaat onderbroken door rusteloze Angolezen die om een debat riepen. Die ellende van vroeger, dat hadden ze nou wel gehoord. Angola was in een nieuwe versnelling geraakt, er worden wegen aangelegd, centra hersteld. Daar wilden ze het over hebben. Ik hoorde een Nederlander zeggen dat we ons geen rad voor ogen moeten laten draaien. De Angolese regering zet haast achter de opbouw om stemmen te winnen, riep-ie. Maar mag dat niet? Tegen het einde van de avond lieten woordvoerders van de ontwikkelingsorganisaties nog weten dat er op het platteland niets gebeurt en dat iedereen nog steeds straatarm is. Zucht.

Nu ligt er een folder van NiZA voor me. Een woordvoerder van een Zuid-Afrikaanse ngo meldt dat de apartheid in zijn land weliswaar is opgeheven maar voortduurt in de mijnindustrie. Zou het? Hebben de vakbonden dan niets bereikt? Speelden die geen sleutelrol in de victorie over apartheid? Vorig jaar was ik in Rustenburg waar de platinum ontginning werk biedt aan tienduizenden mensen. Sommigen klaagden over de werkomstandigheden, buitenlandse arbeiders zouden minder dan het minimumloon accepteren en daarmee de positie van de vakbonden ondermijnen, er was een zichtbaar gebrek aan voldoende sanitaire voorzieningen. Maar apartheid? Welnee. Dat was een wettelijk systeem dat de ongelijkheid tot wet verhief. En dat is afgeschaft op 27 april 1994.