Vorig jaar verschenen in Zuid-Afrika de eerste delen van de lijvige serie The Road to Democracy. De uitgever, de South African Democracy Education Trust, beoogt hiermee ‘de’ geschiedenis van de strijd tegen apartheid te schrijven. Het derde, totnogtoe laatst verschenen deel, behandelt de ‘internationale solidariteit’ met die strijd. Auteurs uit de gehele wereld doen in het bijna 1400 pagina’s tellende deel verslag van de bewegingen in alle delen van de wereld: de Verenigde Staten, Latijns Amerika, Azie en Europa. Over de rol die Afrikaanse landen speelden verschijnt dit jaar nog een apart deel.

Zes van de uit twaalf onderdelen opgebouwde hoofdstukken over Europa zijn geschreven door Sietse Bosgra. Twee daarvan stelde hij samen met co-auteurs.
Ik heb tijdens een lange vliegtocht delen van dit, ook letterlijk, loodzware boek gelezen. Enkele jaren terug was me al eens een ontwerphoofdstuk toegespeeld. Een van de samenstellers van de serie had ernstige bedenkingen tegen de tendentieuze tekst die Bosgra – destijds de aanvoerder van het KZA, het Komitee (voor de jeugdigen onder ons: zo schreef je dat toen) Zuidelijk Afrika – aan de geschiedenis van de Nederlandse anti-apartheidsbeweging had gewijd. Dit was geen onbevangen blik, maar een poging tot zelfrechtvaardiging. Jarenlang had Bosgra zich gestoord aan de voorkeursbehandeling die de concurrende Anti-Apartheids Beweging Nederland van het ANC leek te krijgen. Nu neemt hij wraak. De luide kritiek die zijn goedkeuring van martelingen van vermeende spionnen in de kampen van de Namibische bevrijdingsbeweging SWAPO (‘de vraag is hoe krijg je de informatie uit mensen’, aldus de KZA-voorman in De Groene Amsterdammer) opriep, blijft in zijn ‘geschiedsschrijving’ nagenoeg onbesproken. Onthullend is de mededeling dat zijn organisatie er bij het ANC op aandrong om de AABN, die de mensenrechtenschendingen had veroordeeld, tot de orde te roepen…
Aan het verzoek van de samensteller om alternatieve teksten te leveren die tot een ‘evenwichtiger’ geschiedsschrijving konden leiden, konden de ontvangers van deze noodkreet destijds niet voldoen. Daarvoor was Bosgra’s voorstelling te gekeurd gekleurd, te doordrenkt van het eigen gelijk. Kortom: onherstelbaar.

Op mijn suggestie om een geschiedenis van de anti-apartheidsbeweging te schrijven – ik had een anekdotische vertelling voor ogen, zonder wetenschappelijke pretentie – reageerde uitgever Jan Mets in het begin van de jaren negentig scherp en met gevoel voor humor. ‘Zo’n boek moet er zeker komen’, zei hij. ‘Maar dat moet dan geschreven worden door een buitenstaander. Anders is het net alsof je Moeder Theresa vraagt om een boek over leprozen te schrijven.’
Welnu, de Moeder Theresa van de anti-apartheidsbeweging heet Sietse Bosgra.

Gisteren ontving ik per mail een Open Brief die Esau du Plessis, oprichter en aanvoerder van Boycot Outspan Actie (BOA), een van de vele anti-apartheidsorganisaties die Nederland gekend heeft. Du Plessis hekelt Bosgra’s pennenvrucht op vele terreinen. Voor de gehele tekst, zie an_open_letter.pdf