De TROS-serie Ik Vertrek is zonder twijfel een van de beste programma’s op de Nederlandse televisie. Ik dank de Wereldomroep dat ze het programma doorseint naar uitgevlogenen zoals ik.
Als Ik Vertrek representatief is voor het succes van emigrerende landgenoten in den vreemde dan weten we nu dat de overgrote meerderheid het niet redt. In de afgelopen jaren heeft Ik Vertrek mensen geportretteerd die nog nooit gekookt hadden maar wel een restaurant begonnen in een land waar ze de weg niet wisten, de taal niet spraken en een troosteloze locatie kozen waar vrijwel niemand zich ooit waagde. Het dolle enthousiasme voor vertrek en het niet afhoudende geweeklaag over de ‘regeltjes’ waarvoor men vlucht slaat, staan in schril contrast met de drama’s die zich al snel na aankomst in Kroatie, Portugal of Zuid-Afrika ontwikkelen. Menig gelukzoeker komt er al snel achter dat in het verkozen paradijs ook regeltjes gelden, en dat je je daar aan moet houden.
Ik heb mensen gezien die op licht verontwaardigde toon zeurden over het feit dat Spanjaarden Spaans spreken. In een van de afleveringen begaf een huwelijk het; alleen al voor de slotscene waarin de vrouw, die in een ver land had uitgevonden dat ze met haar man geen gesprek kon voeren (en met de lokale Don Juan wel), haar ex uitzwaait op het vliegveld met een simpel ‘Doei’ verdient Ik Vertrek de Nipkowschijf. Maar als de jury nog niet overtuigd is, kan ook gekeken worden naar de twee zakenpartners die Kroatie veroveren. Na een eindeloze stoet aan tegenslagen, gebruiken ze hun eerste vrije avond om ‘met de lokale cultuur’ kennis te maken’. Dan zien we twee paal dansende meisjes in een strandtent…

Gisteravond werd een aflevering herhaald waarvan ik al eerder een flits had gezien. Een echtpaar met drie kinderen plus oma vestigen zich in Limpopo, de noordelijkste provincie van Zuid-Afrika. Ze hebben het land twee keer een week verkend en weten zeker dat hier hun toekomst ligt. Aangekomen gaan ze op zoek naar een boerderij plus landgoed en vinden deze in Limpopo. Ze kunnen het bedrag niet betalen maar gelukkig is de eigenaresse bereid om het voor minder dan de helft te verkopen. Ze heeft keelkanker en moet het ziekenhuis betalen. Citaat van de vader: ‘Dan pak ik mijn voordeel.’
Rat, denk je.
Ouders, kinderen en de opoe van 81 verkennen de omgeving en ontdekken dan de ‘zwartjes.’ Citaat van de moeder: ‘Hier kun je dus beter niet stoppen.’
En zo gaat het door. Vader legt ‘zijn’ zwarte arbeider uit dat hij van 7 uur ’s ochtends tot 5 uur ’s middags werkt, en op zaterdag tot 1 uur. Salaris: 107 euro per maand. Als hij zijn best doet, gaat zijn salaris een beetje omhoog.
Moeder tikt de ‘meid’, in een dienstbodenkostuum uit 1930, op de vingers: als ze nog eens een koekje uit de trommel neemt, is ze op staande voet ontslagen.
Bij elke aankoop wordt afgedongen. Voor sinaasappels, die hier 15 eurocent per stuk kosten, wil moeder een derde minder betalen. Het is niet om het afdingen. Deze mensen denken bij elke aankoop dat ze opgelicht worden.

Ik werd naarmate de uitzending voortging steeds kwaaier. Ik voelde een drang opkomen om naar Limpopo te rijden en iedereen op straat aan te spreken en te zeggen: ‘Ons is nie almal so.’ Ik wenste de familie een doodsekader toe. Guantanamo Bay schoot door mijn hoofd, dat staat binnenkort toch leeg.
Maar de zoete wraak kwam van ver. De geportretteerden lieten een beveiligingsbedrijfje in Nederland achter, gerund door mensen ‘die we altijd vertrouwd hebben.’ Van de winst had deze familie een bestaan in Zuid-Afrika willen opbouwen. Maar het bedrijf had opdrachten verloren en er waren torenhoge schulden gemaakt. Jury van de Nipkowschijf: kijk ook even naar de scene waarin deze mensen met hun Zuid-Afrikaanse advocaat overleggen over de verkoop van hun Nederlandse bedrijf, inclusief schulden, voor 1 euro.
Van het voornemen om een bed&breakfast te beginnen is nu afgezien. Zonder noemenswaardige kennis van zaken storten deze mensen zich nu op het runnen van een kippenfokkerij. Pa rekent uit dat ze er duizend per week moeten verkopen (5 Rand winst per kip) om in Zuid-Afrika een lekker leventje te leiden. En dan komt oma nog even in beeld. Die is diepongelukkig. Haar oudste zus is overleden in haar afwezigheid en ze mist haar jongste zus. Ik denk dat ze nu wel terug is in Nederland. En de rest volgt snel, daar durf ik wel wat om te verwedden.