Na een bezienswaardige film en een geanimeerd gesprek brak het debat na afloop pas echt los. Enkele bezoekers stond het schuim op de lippen omdat de vertegenwoordiger van een Nederlandse vereniging die de lof zingt van ‘inheemse wetenschap’ aan de Ghanese professor vroeg welke rol de voorouders in zijn onderzoek speelden?

‘Geen’, antwoordde de professor uit volle overtuiging.

‘Dat zulke denkbeelden nog bestaan!’, foeterde iemand terwijl ze de zaal verliet. ‘Voor dit soort vragen schaam je je dood’, beaamde een ander.

Had de film Multiverse: Ghana die gisteravond in De Balie in première ging ook aanleiding gegeven tot het misverstand dat wetenschapsbeoefening in Afrika in hoge mate verschilde van die in het Westen, bijvoorbeeld door het geloof in de geneeskracht van rode bieten of die voorouders? Niet echt. Wel benadrukten enkele Ghanese onderzoekers hoezeer de omstandigheden waaronder men werkt verschillen (onvoldoende researchcapaciteit, bijvoorbeeld). Net als elders in de wereld is de lokale cultuur een factor die van invloed is. Ook toonde de film hoe bij gebrek aan middelen inventiviteit een hoge vlucht kan nemen. Voorbeelden: eigenzinnige methoden om voedsel vers te houden zonder koelkast en vocht uit de airconditioner aan te wenden voor hergebruik.  Maar in het gesprek dat Bahram Sadeghi met professor Francis Allotey (overigens internationaal vermaard vanwege aanmerkelijk ingewikkelder ontdekkingen en hypotheses) en filmmaker Juul van der Laan na afloop voerde bestond geen onduidelijkheid over de essentie van wetenschap. Die is universeel, aldus Allotey.

Inheemse Nederlandse verenigingen die zich opwerpen als beschermheer van het oorspronkelijke en het authentieke elders moet je een beetje wantrouwen. Denk in dit verband ook aan de internationale ngo Survival International die vanuit Londen opkomt voor het bestaansrecht van inheemse volkeren. Wat opvalt in de persberichten van deze club is vooral dat de beschermers van de oorspronkelijke bewoners van zuidelijk Afrika plus Khoi que le Khoi zijn. Soms krijg je het gevoel dat de survivalists de inheemse volkeren het liefst zouden invriezen terwijl nogal wat gekoesterden graag vooruit willen.

Welnu, het debat over deze materie rees even tot grote hoogten na afloop van een door ZAM en De Balie georganiseerde en met zo’n negentig bezoekers uiterst succesvolle première. Wat vonden de Ghanese gasten van de vraag over de voorouders? Het idee dat de voorouders de mathematische formules nog even zouden narekenen! Kortom, ze lachten zich een hoedje. Zulk soort vragen worden thuis nooit gesteld.

Beeld: Ghana bracht in 2005 een postzegel uit om professor Allotey te eren. We aarzelden om hem gisteren op de Facebookpagina van ZAM te zetten. Kijk eens, een echte Afrikaanse professor op een echte postzegel! Afrikaanse professoren heb je plenty. In het gesprek werd weer eens pijnlijk duidelijk dat daarvan veel meer verbonden zijn aan internationale universiteiten dan die in Ghana. Waarom worden er zo weinig plannen ontwikkeld om deze van tijd tot tijd naar huis te halen voor gastdocentschappen en Summer Schools, vroeg historica en medewerker van het Afrika Studie Centrum Ineke van Kessel zich gisteravond af.

Maar een mooie postzegel is het wel.