Woensdag kiezen de Zuid-Afrikanen nieuwe lokale besturen. Een opmerkelijk verschil met alle eerdere campagnes: het draait om de levenstandaard, toekomstperspectieven, werk, veiligheid. Oorzaak: Het Toilet Schandaal.
Enkele maanden geleden kwam de Democratic Alliance (DA) ernstig in opspraak in Kaapstad waar de partij aan de macht is. In Khayelitsha township waren toiletten zonder deur gebouwd. Het leidde tot omvangrijke protesten, het ANC zag er een zoveelste bewijs in van het lelieblanke karakter van de DA, een partij die niet geinteresseerd is in de ontwikkeling van zwarte woongebieden. De DA reageerde als door een adder gebeten en probeerde via de rechter alsnog haar gelijk te halen. Het waren de inwoners van Khayelitsha zelf die voor hun wc geen deur wensten, zo beweerde men.

Een dag of tien geleden herinnerde de City Press, een zondagskrant, het ANC aan een verhaal dat de krant een jaar terug publiceerde over een zelfde schandaal in Moqhaka, in de Vrijstaat. Hier had het ANC bestuur open toiletten gebouwd, en zelfs een veelvoud van die in Kaapstad. De publiciteit had niet tot veranderingen geleid. Mooi voorbeeld van een boemerang-effect. Maar gezegd moet worden dat de ANC-verkiezingsmachine een stuk handiger reageerde dan de DA politici in Kaapstad. De campagnetrein erop af, onmiddellijk schuld bekennen, een boze Zuma en de burgemeester ontslag aangezegd.
Was het maar altijd verkiezingstijd!

Het gevolg van de schandalen is dat de campagne nu ergens over gaat. Een meerderheid van het electoraat zal het ANC belonen voor het bewezen ‘track record’: meer dan een miljoen huizen gebouwd, tien miljoen mensen aangesloten op electriciteit en water, een omvangrijke middenklasse gegroeid, nog nooit zoveel zwarte studenten aan de universiteit, de geslaagde WK. Maar de miljoenen achterblijvers zullen hun ongenoegen tonen door weg te blijven of, wie weet, op het DA te stemmen. Peilingen voorspellen een bescheiden winst voor deze partij.

Van COPE, in 2009 nog de hoop van veel collega-journalisten die uit een diep verlangen naar spannende verslaggeving deze nieuwe partij, opgericht door oud-ANC-ers, belangrijker maakten dan haar aanhang rechtvaardigde. Er wordt nog maar weinig van de partij gehoord of het moeten de berichten over de interne twisten zijn, en de zoveelste aankondiging van partijleden die in de ANC-moederschoot terugkeren. Ook Inkatha, ooit de vertegenwoordiger van ruraal KwaZulu Natal, lijkt aan onderlinge ruzies ten onder te gaan. Wel mooi dat het einde van een partij die door de apartheidsmachthebbers vele jaren kunstmatig groot werd gehouden nu in zicht lijkt. Ook dat is een teken van normalisering van het politieke krachtenveld in Zuid-Afrika.