Met de zoektocht naar Gadaffi nog in gang is het Grote Nabeschouwen begonnen. Op Google Images trekken honderden beelden van Gadaffi met Merkel, Gadaffi met Sarkozy, Gadaffi met Berlusconi, Gadaffi met Blair, ja zelfs Gadaffi met Obama, aan me voorbij.
Ik ben op zoek naar een foto van Gadaffi met Mandela maar wordt getroffen door een andere plaat waarop de Libische leider wordt omringd door Afrikaanse traditionele leiders. Gemaakt tijdens een beraad waarin hij hun steun verwierf voor het idee zichzelf als Koning der Koningen uit te roepen.

Over Gadaffi en het ANC gaat dit stukje. Toen afgelopen maandag het gerucht rondzong dat de Libische leider een aftocht naar of via Zuid-Afrika zocht, ronkten al snel de analyses door de ether. Vanwaar die Zuid-Afrikaanse compassie met deze gek?
Antwoord: Gadaffi en het ANC zijn oude strijdmakkers. De Zuid-Afrikaanse bevrijdingsbeweging zou van Gadaffi veel financiele en militaire steun hebben genoten.

Maar die voorstelling van zaken moet worden tegengesproken. Gadaffi en het ANC waren tot 1990 geen vrienden. De Libische leider zette in de jaren van de strijd tegen de apartheid zijn kaarten op het PAC, een kleine afscheidingsbeweging van het ANC. Die organisatie associeerde zich sterk met Peking terwijl het ANC juist goede relaties met Moskou onderhield. Ook keerde het PAC zich van een van de centrale principes in de geloofsbelijdenis van het ANC, het ‘Handvest van de Vrijheid’: dat ‘Zuid-Afrika behoort aan allen die er wonen, zwart en blank.’ Blanken moesten juist de zee in worden gedreven, vond het PAC, met militaire steun van Gadaffi.

Pas na de vrijlating van Mandela bloeide de liefde tussen Gadaffi en het ANC op. Het gevolg was een verstandshuwelijk waarvan beide partijen wilden doen geloven dat er een decennialange verkering aan vooraf ging. Reden? Gadaffi begreep waar de macht in het toekomstige Zuid-Afrika zou liggen, en tegen wie hij zich moest aanschurken teneinde zijn grote ambities (Koning van Afrika) te realiseren.
Het ANC, op zijn beurt, kon Gadaffi’s financiele steun goed gebruiken en was bereid aloude principes en integriteit op te offeren aan de noodzaak de eigen kas te spekken. Maar het is onjuist om voorbij te gaan aan het streven van ANC leiders om een buitenlandse politiek te voeren die zou bijdragen aan stabiliteit in de regio en de wereld. Juist omdat het ANC op sympathie kon rekenen in alle delen van de wereld zou het in staat kunnen zijn om oude tegenstellingen te overbruggen. Zoals die tussen Gadaffi en de rest van de wereld, dat hem, na Lockerbie, als een paria beschouwde. En zo geschiedde.
Bonus was een redelijke verstandhouding tussen de Zuid-Afrikaanse en Libische leiders. Het zou helpen om Gadaffi in toom te houden in pogingen de nieuwe Afrikaanse Unie geheel naar zijn hand te zetten.
Ondertussen spuugde de kassa cash. Er gaan sterke geruchten dat Jacob Zuma zijn proceskosten destijds (deels) liet financieren door Gadaffi.

Uit goede bron weet ik dat op het hoofdkwartier van het ANC, en in de gangen van het Zuid-Afrikaanse ministerie van buitenlandse zaken, in al die jaren louter smalend over Gadaffi werd gesproken. Zoals ook Mugabe in die kringen als een gek wordt beschouwd.
Maar de aan de wereldvrede en het eigen financiele gewin opgeofferde historische waarheid zal Zuid-Afrika een hoge prijs betalen. Men zal te kijk blijven staan als bondgenoot van de dictator.