Gezien in het Market Theatre, Johannesburg: The Venus, een one-woman dans performance door Nelisiwe Xaba. Zij is zonder enige twijfel momenteel een van de grootste danstheatertalenten (hoge woordwaarde!) van Zuid-Afrika. Speelde eerder in een stuk van choreografe/theatermaker Robin Orlin.
In opdracht van het Parijse Musee de Quai Branley maakte Xaba samen met Toni Morkel en anderen een stuk over de Kaapse Saartjie Baartman, de ongelukkige die in de negentiende eeuw werd verhandeld, naar Europa afgevoerd, tentoongesteld als Hottentot Venus en, na haar dood, geconserveerd. Attractie: een dikke reet en grote schaamlippen.

Het is een meesterwerk waarin alle cliche’s die er zoal over zwarte vrouwen de ronde doen aan flarden worden geschoten. In het eerste deel speelt het schouwspel zich grotendeels af in een gigantische petticoat waarin Xaba acrobatische toeren uithaalt. Gevangen in haar eigen jurk zien we schaduwdans en, op de buitenkant, projectie van hilarische animatie.
Xaba maakt met haar werk niet alleen een statement tegen de exploitatie van Baartman, maar stelt ook vragen bij de hedendaagse exploitatie door overijverige Afrikanen die met deze geschiedenis hun voorouders gevangen willen houden in de slachtofferrol. Over de terugkeer van Baartman’s stoffelijk overschot is in de jaren negentig van de vorige eeuw een felle strijd uitgevochten met de schatbewaarders van een der Franse musea. Uiteindelijk werd ze in Zuid-Afrika herbegraven. Na afloop vroegen we ons af of de maakster ook de vraag had opgeworpen of Baartman misschien liever in Parijs was gebleven, vrij en koket rondwandelend in een aantrekkelijker ambiance dan het dorre Kaapse achterland?

Na de pauze voerde Xaba een tweede werk op: Sakhozi says ‘non’ to the Venus. De titel bevat een verbastering van Sarkozy tegen wiens vreemdelingenbeleid Xaba, op kosten van de Franse staat, een statement wilde maken. Want terwijl er zo gestreden is om het behoud van Saartman voor Frankrijk, krijgen vreemdelingen vandaag zesduizend euro van de Franse regering als ze bereid zijn te vertrekken…
Door Sarkozy in Sakhozy te veranderen, heeft Xaba haar waarschuwing ook aan Zuid-Afrika willen richten, waar xenofobie midden-2008 tot tientallen doden leidde. En nu broeit het weer in de omgeving van Kaapstad – de beelden van opgejaagde Zimbabwanen ging vorige week verloren in de o zo begrijpelijke euforie bij de WK loting.