In juni 1964, nu bijna 55 jaar geleden, werden Nelson Mandela en zijn strijdmakkers Walter Sisulu, Ahmed Kathrada, Elias Motsoaledi, Andrew Mlangeni, Govan Mbeki, Denis Goldberg en Raymond Mhlaba, tijdens het Rivonia proces tot levenslang veroordeeld. Beklaagde Rusty Bernstein werd bij gebrek aan bewijs vrijgesproken.

Het proces schoot door mijn gedachten toen ik gisteren op sociale media een foto van Denis Goldberg en Andrew Mhlangeni voorbij zag komen. Beide mannen kregen een dag eerder in Zuid-Afrika een eredoctoraat uitgereikt. Het was die dag ook Denis’ verjaardag. Mhlangeni en Goldberg zijn de enige nog levende Rivonia Trialists.

In juni 1995 maakte ik samen met Peter van de Akker een twee uur durende reconstructie van het proces voor de VPRO radio. We bezochten de boerderij in de wijk Rivonia waar Mandela’s medebeklaagden gearresteerd werden – de ANC leider zelf was al een jaar eerder opgepakt. We kropen, net als Mandela tijdens een bezoek aan de boerderij een jaar eerder, door de tuin op zoek naar de plek waar hij zijn pistool begraven had. We doolden door het huis terwijl ik korte teksten las uit Maskers Af! een propagandaboek over de arrestatie, geschreven in opdracht van de apartheidspolitie. Ook vertaalde ik Engelstalige geluidsfragmenten er vrolijk op los. Bij de montage barstte collega van den Akker in schateren uit toen hij vaststelde dat ik de mededeling dat Goldberg vermomd als rabbi ‘a little beard’ had opgeplakt, vertaalde met: ‘stond Goldberg bij de politie-inval met een biertje in zijn hand’. De boerderij werd tijdens ons bezoek nog bewoond door een Duitse zakenman, ene Schneider, die zich goed bewust was van de historische betekenis van zijn woonomgeving. Inmiddels is in en rond de boerderij een jndrukwekkend museum gevestigd.
Ook bezochten we het hof waar de mannen terechtstonden, de met graffiti volgeschreven wachtruimten onder de gerechtszaal, de beklaagdenbank van waaruit we goed zicht hadden op een galerij aan de zijkant waar Coen Stork, waarnemer namens de Nederlandse ambassade tijdens het proces, gezeten moest hebben.
Onze reconstructie valt nog te beluisteren:

Aflevering 1:
https://www.vpro.nl/speel~POMS_VPRO_380944~het-rivonia-proces-1-11-juli-1963-passages-passanten~.html

Aflevering 2:
https://www.vpro.nl/speel~POMS_VPRO_380945~het-rivonia-proces-2-het-proces-passages-passanten~.html