Drie dagen terug in Johannesburg en Nederland is opeens heel ver weg. Eerste verrassing: het nieuwe tijdschrift Baobab ‘South African Journal of New Writing.’ Een gedicht op pagina 34, een hommage aan de op 15 september j.l. overleden John Matshikiza, brengt Amsterdam in herinnering. Het heet CASA (Culture in Another South Africa):

‘If the pen is nog mightier than the sword – the invitation to this dance would never have been written,
– the scores would not be here – and bopping down that same old road’

De dans is de metafoor voor het evenement dat in december 1987 driehonderd Zuid-Afrikaanse kunstenaars uit ballingschap en van ’thuis’ in Amsterdam bij elkaar bracht. ‘Mooier dan dit wordt nooit meer’, verzuchtten we op het kantoor van de anti-apartheidsbeweging destijds na afloop. Maar toen moesten de vrijlating van Mandela en de democratische verkiezingen nog komen. Eenmaal ’thuis’, vanaf 1993, werd het de gewoonste zaak van de wereld om John Matshikiza om de hoek in Yeoville of op een terras in Melville tegen te komen. In die wijk begaf zijn hart het in september.

Zuid-Afrika is een nieuwe partij rijker: het Congress of the People (COPE), het zoveelste allegaartje van verbitterden en teleurgestelden. Ik zie er weinig in, maar Max du Prez steekt vanmorgen in The Star de loftrompet. Het vrolijkst is de columnist over de terugkeer van Allen Boesak in de politiek. ‘The ego has landed’, dacht ik toen ik over de wonderbaarlijkse herrijzenis van deze dominee las. Zuma verdient sterkere tegenstanders.

Nederland is ver weg. De voorstelling die ik afgelopen zondag in Paradiso bijwoonde lijkt al lang geleden. In Amandla!, een voorstelling van het Tweede Kamerlid John Leerdam over de strijd tegen de apartheid, blijkt Marieke de Klerk, de ex van oud-president de Klerk, geheel gefeminiseerd en is Mandela totaal gekerstend. Daar heb je blijkbaar geen blanke missionaris voor nodig, dat kun je gerust aan de diepgelovige Leerdam overlaten. Aan het eind van een lange, lange voorstelling leek het wel alsof we ons in een kerk in New Orleans bevonden. Met Femke Halsema als Conny Braam, Ella Vogelaar als Hendrik Verwoerd en Ed. van Thijn als Ed. van Thijn werd een, overigens swingende, geschiedenis geschreven en herschreven. En opeens was er een moment van ontroering, een juweeltje aan een nogal ordinaire ketting: Thom Hofmann, die Antjie Krog’s gedicht over Hector Pietersen in perfect Afrikaans voorleest. Zo werd een lange zit toch nog de moeite waard.