In het New Yorkse Museum of Modern Art is momenteel werk te zien van de Nederlandse fotografe Viviane Sassen. Het getoonde werk trok eerder in Nederland al veel aandacht: foto’s van Afrikanen waarvan het gezicht meestal niet te zien is. Het zijn zeer intrigerende verbeeldingen. De kritiek die er op gegeven is – ze ziet de gefotografeerden niet voor vol aan, ze ‘esthetiseert’ Afrika, ze schetst een te mooi beeld van Afrika – wijst de fotografe van de hand. In een interview dat vandaag in de Volkskrant verscheen haalt ze uit naar diegenen die suggereren of de mensen die ze portretteert zelf niet zouden nadenken en zich als willoze schapen voor haar camera laten drijven. Een sterke reactie.

Toch roept het interview veel vragen op. Sassen zegt: ‘Mijn beelden confronteren kijkers ook met hun non-kennis over Afrika, hun onwetendheid over ‘de Ander’. Omdat ze er nog nooit geweest zijn, projecteren ze allerlei ideëen en fantasieën op het continent.’
Het klopt van die projectie maar komt dat omdat ‘ze er nog nooit geweest zijn’, zoals de fotografe beweert? Worden de ideëen en fantasieën niet juist gevoed door mensen die er wel geweest zijn. Wat doet die eindeloze reeks foto’s van Volkskrant fotograaf Raymond Rutting waarop telkens weer Afrikaanse mama’s te zien zijn die zich dankzij een microkredietje nu met voorspoed door het leven slaan met de lezer? Telkens als er weer zo’n portret in de krant staat, wordt het misverstand aangewakkerd dat zaken doen in Afrika gelijk staat aan kleinschaligheid. Dat is minder dan een halve waarheid. Het zou me niets verbazen dat Rutting’s reportages worden gefinancierd door een internationale ngo in microkrediet.

Sassen merkt op dat veel mensen ‘niet weten hoe ze iets moeten duiden, of iets bijvoorbeeld onderdeel is van een ritueel.’ Ook hier klopt het eerste deel van het verwijt en het tweede niet. Mensen weten inderdaad vaak niet hoe ze iets moeten duiden, maar in slechts heel weinig gevallen heeft wat ze zien met een ritueel te maken. Maar omdat het Afrika is, denken ze al gauw dat het om een ritueel moet gaan.
Dat mag je ook afleiden uit de keuze van de koppenmaker bij de Volkskrant die boven het stuk zette: ‘Verhuld Ritueel.’