Willem van Manen is dood. Afgelopen zaterdag overleden, 74 jaar jong. Advocaat van de Volkskrant. Politiek tekenaar. Activist tegen apartheid. Ooit stelde hij een oproep aan Zuid-Afrikaanse rechters op. Waarom spraken zij ‘recht’ op basis van onrechtvaardige wetten? Een van de aangesprokenen stuurde een lange schriftelijke verdediging. ‘Dat hadden de rechters in nazi-Duitsland toch ook gedaan?’ Willem glunderde een beetje toen hij de passage las. De advocaat die voorzet, de verdachte die het verkeerde antwoord geeft, nu alleen nog inschieten.

Herinnering, eind jaren tachtig. In auto met chauffeur naar de Universiteit van Leiden. Willem gaf er een lezing over Zuid-Afrika. Keurig in het pak, zacht sprekend, bijna fluisterend: een deftige radicaal. (Op de terugweg tankten we nog even bij Shell, ik geloof niet dat hij er erg in had).

Herinnering, midden jaren negentig. Hij is op bezoek in Zuid-Afrika. Na een uitputtende middag in de hete zon zit hij zachtjes snurkend op de bank bij mij thuis in Johannesburg.

Nu voor altijd ingeslapen. Hamba Kahle, Willem, vaarwel.