Om te beginnen: het ANC heeft een leider weggestemd die een eerste verantwoordelijkheid draagt voor de explosie in aidsbesmettingen in de afgelopen tien jaar. Een leider, bovendien, die alle macht naar het presidentiele kantoor trok, zich omringde met ja-knikkers en er niet voor schuwde om de staatsinstellingen te misbruiken in zijn strijd tegen Zuma. Met de vervolging van Zuma is niets mis, met het ontbreken van vervolging van de Mbeki-vrienden op wie de zware verdenking rust dat zij zich evenzeer en meer verrijkt hebben met steekpenningen is alles mis. Pas in de laatste weken, in het zicht van de ondergang, heeft Mbeki ingestemd met verzoeken om interviews. Het is een wereldvreemde, een bange en onzekere man, die om elke hoek een samenzwering vermoedt.

Ik begrijp dan ook weinig van het standpunt dat de ‘fatsoenlijke academicus en intellectueel Mbeki heeft plaatsgemaakt voor de populist Zuma’, zoals in sommige media te lezen valt. 

Natuurlijk, Mbeki moet geprezen worden voor zijn bijdrage aan de toenadering tussen het ANC en het toenmalige apartheidsbewind (al werd hij in het begin van de jaren negentig al stevig op de vingers getikt vanwege zijn neiging om Zuid-Afrika’s overgang naar democratie niet in open onderhandelingen maar in stiekeme onderonsjes te willen regelen – net als Zuma, overigens). Mbeki heeft de Zuid-Afrikaanse economie een flinke impuls gegeven (al nam de afstand tussen rijk en arm toe). Tenslotte heeft Mbeki Afrika op de agenda gezet van de G 8 en de VN (al stemde Zuid-Afrika in de Veiligheidsraad consequent tegen moties die de schending van de mensenrechten in verschillende landen hekelden).

Bij gebrek aan een andere, jongere generatie kandidaat profiteert Jacob Zuma nu van de weerzin tegen Mbeki. Een populist? Zeker. Ingeklemd tussen de belangen van een bredere groep ondersteuners evenzeer. Een traditionalist, absoluut. Een man met een angstaanjagende reputatie in de omgang met vrouwen, zonder twijfel. Veel ANC-leden denken dat niemand zonder zonden is, maar dat hij zelfverzekerd is maar ook bewust van eigen tekortkomingen. Dat van die douche na onveilige sex was een domme uitglijer, maar men is ervan overtuigd dat hij in de strijd tegen aids uiteindelijk meer compassie zal tonen. Dat hij de ramen bij het ANC weer openzet. En bij onderwerpen waarvan hij geen verstand heeft, de kennis van anderen zal inroepen. Geen Mbeki, dus.