‘Stakende mijnwerkers. Protest van landarbeiders. De oprichting van een nieuwe beweging van ‘economic freedom fighters’. Landbezettingen. Berichten over sociale en politieke onrust domineren het nieuws uit Zuid-Afrika – tekenen dat het met het land de goede kant opgaat’. Voor de Internationale Spectator schreef ik een beschouwing over het Zuid-Afrika van vandaag.

20131000_is_art_luirink.pdf

Een indrukwekkend interview in de Volkskrant met Goenawan en Kartomo Mohamad, zonen van een door het Nederlandse koloniale leger doodgeschoten Indonesische communist. De aanleiding voor het interview dat correspondent Michel Maas met hen had, zijn de excuses die de Nederlandse ambassadeur vandaag voor het koloniale schrikbewind aanbood. De Mohamad’s willen er niks van weten.
Goenawan en Kartomo herinneren zich de juli-dagen van 1947 nog goed; vergeten details van de een worden aangevuld door de ander. Na vier jaar ballingschap in het toenmalige Digoel op Nieuw-Guinea hervatte hun vader zijn politieke activiteiten. Op een nacht kwamen de Nederlandse soldaten met een machinegeweer. Ze arresteerden de vader en kwamen na enige dagen weer terug om zijn huis te doorzoeken. In de nacht na de zoektocht werd Mohamad naar een rijstveld gebracht en standrechtelijk geexecuteerd.
De zonen voelen geen haat tegen ‘de’ Nederlanders. In al hun woorden klinkt het gedachtengoed van Mandela door. Of liet Mandela zich inspireren door de anti-koloniale erfenis van de nagenoeg uitgeroeide communistische partij van Indonesie? Goenawan zegt: ‘Er zijn zoveel verschillende Nederlanders, en er zijn ook telkens weer nieuwe. Welke Nederlanders maken nu excuses, en voor wat?’ En dan: ‘Mijn vader had het nooit over etniciteit. Hij zag zichzelf niet alleen als een Javaan of Indonesier, hij zag zichzelf als marxist, en dat was het. (…) Hij vocht niet tegen ‘de’ Nederlanders, hij vocht tegen een systeem’.

Een verbijsterend stuk in NRC Handelsblad van woensdag 4 september: ‘De helpers van de Vluchtflat zijn moe.’ Het verhaal reconstrueert de geschiedenis van wat eerst een tentenkamp, vervolgens een kerk en nu een flat van mensen zonder geldige documenten (‘illegalen’) is. Gestrand tussen de wal en het schip, in Nederland uitgeprocedeerd maar niet welkom in het eigen land.
De krant beschrijft hoe zich aanvankelijk van alle kanten steun aandiende voor deze, vooral uit Afrika afkomstige, mensen. Leden van islamitische organisaties, de christelijke diakonie, van radicale krakersgroepen, de Internationale Socialisten en de anarchisten van No Border. Er is inmiddels nog een handjevol van over. De godsvruchtigen werd verweten ‘op paternalistische wijze de asielzoekers alles uit handen’ te nemen. Een vertegenwoordiger van de christelijke Diakonie erkent in het stuk dat de asielzoekers in de loop der maanden ‘steeds afhankelijker werden van de steungroep’. Maar zij verwijten de radicale actievoerders te dromen van asielzoekers die er ‘minder weldoorvoed’ uit zouden zien. ‘Er moesten beelden zijn van graatmagere Afrikanen’.
Een woordvoerder van de actievoerders erkent dat er mensen waren die daarvoor wilden kiezen en die ‘het etaleren van ellende’ propageerden. ‘Hadden de actievoerders liever gezien dat er een asielzoeker was doodgevroren in de winter?’, vraagt de NRC journalist. ‘Euhm’, reageert een actievoerder.
Inmiddels zijn de Internationale Socialisten vertrokken. Het organiseren van een manifestatie tegen de bezuinigingen door het kabinet heeft nu prioriteit en de asielvoerders kunnen, euhm, doodvallen. Ook de activisten van No Border zijn in geen velden of wegen te bekennen. En de man van de christelijke diakonie zegt beteuterd: ‘Misschien is het wel een zwakte van mijn generatie dat we vooral kortlopende commitments aangaan’.
En zo heeft bijna iedereen afgehaakt. Andere prioriteiten, behoefte aan een nieuw commitment. Ieder zijn eigen agenda. En de asielzoekers kunnen, euhm, doodvallen.
Er komen in het NRC verhaal geen asielzoekers aan het woord. Wat zouden die ervan vinden? En zouden de actievoerders, religieus bevlogen of revolutionair, dat ooit aan hen gevraagd hebben?

Some dubious characters from Rotterdam have launched a campaign to raise $ 100.000 for their project: a 60 meter Mandela face on Table Mountain. The 12 storey sculpture will be home of a restaurant, conference centre and exhibition area. Megalomania rules, please don’t tell Mandela. They have raised 150 dollars and that should be enough to create a miniature and put it on the Euromast in Rotterdam. Cry my beloved country.

The New African heeft deze maand een special over Zimbabwe als bijlage. Cover: portret van Mugabe met daaronder de tekst The Second Coming. Bij de verkiezingen van a.s. woensdag staat niets minder op het spel dan een tweede revolutie. De contrarevolutionairen van Tsvangirai moet een lesje worden geleerd en ZANU-pf weer stevig in het zadel geholpen.
Niet dat ze tijdens de coalitieregering van de afgelopen jaren van hun paard waren gevallen.
De special is een schoolvoorbeeld van propaganda, vermoedelijk ingefluisterd door de Israelische campagne-adviseurs van ZANU-pf. Tsvangirai krijgt vier pagina’s de gelegenheid om zijn standpunten uiteen te zetten (er is per slot van rekening een coalitieregering en dus kun je de minister-president niet geheel uit de kolommen weren).Op de overige 72 pagina’s wordt uiteengezet waarom die standpunten niet deugen.
Het colofon vermeldt dat deze special is gemaakt in opdracht van het Zimbabwaanse Ministerie van Informatie maar dat ‘de research en artikelen hun werk onafhankelijk van de staat hebben verricht’. Voor het ‘journalistieke’ werk is Baffour Ankomah, de meest loyale slippendrager van de Zimbabwaanse keizer, uitgekozen. Een goede propagandist heeft geen censor nodig.
Kwade, maar doorgaans goed geinformeerde, bronnen beweren dat ook de nieuwe partij van Julius Malema, de Economic Freedom Fighters, door partijgenoten van Mugabe wordt gestiekt.

Je mag natuurlijk niet generaliseren maar stiekem bekruipt me soms het gevoel dat de wereld beter af zou zijn zonder Britten. De ervaring leert dat het weinig uitmaakt of ze Tory, Labour, Liberal of Groen zijn, Brittania Rules The World. Zou de landkwestie in Zimbabwe zo hoog zijn opgelopen zonder Tony Blair?

Gisteren gaf premier Cameron een interview aan de Telegraph en daarin kondigde hij aan dat zijn land nu het homohuwelijk gaat exporteren. ‘I’ve told the Bill team I’m going to reassign them because, of course, all over the world people would have been watching this piece of legislation and we’ve set something, I think, of an example of how to pass good legislation in good time. Many other countries are going to want to copy this. And, as you know, I talk about the global race, about how we’ve got to export more and sell more so I’m going to export the bill team. I think they can be part of this global race and take it around the world’.

Oscar Wilde achter de tralies gezet. Freddy Mercury gek gemaakt met de ‘beschuldiging’ dat ie homo was. Op last van koningin Victoria alle landen van het toenmalige British Empire opgezadeld met anti-homowetgeving. En nu er dan eindelijk weer een stapje vooruit gezet is, doen alsof ze haantje de voorste zijn. Ik moest denken aan het lid van het Britse Hogerhuis die ik enige jaren terug tijdens een conferentie in Montreal hoorde spreken. Zijn land had niet lang ervoor de ‘age of consent’ verlaagd zodat homosex onder de 21 niet langer strafbaar was. Maar hier sprak een man die zonder blikken of blozen Groot-Brittanie ten voorbeeld stelde aan de door achterlijkheid getroffen rest van de wereld.

In 2010 dreigde het Verenigd Koninkrijk de ontwikkelingshulp aan Afrikaanse landen die nog steeds de Britse anti-homowetten naleefden stop te zetten. Daarop reageerden Afrikaanse homo-activisten met het dringende verzoek om deze hulp niet in te zetten in het debat over gelijkheid. Zij wilden niet het gevaar lopen de schuld te krijgen van Britse strafmaatregelen. Ook vonden ze dat de Britse houding het misverstand aanmoedigde dat de roep om gelijke rechten voor homo’s door een ‘westerse agenda’ werd aangejaagd.
Vanmorgen zijn de reacties van mijn Afrikaanse homovrienden minder diplomatiek. En dat is dan nog diplomatiek uitgedrukt.

Vandaag kopt de NRC: ‘Dood van zwarte jongen ontkracht mythe van een postraciaal Amerika.’
Nee! Echt?
Was er iemand die bij het aantreden van de eerste zwarte president nu al vijf jaar geleden dacht dat nu alles koek en ei was? Dat zwart en blank en latino elkaar huilend in de armen zouden vallen en eeuwig de liefde verklaren. Nooit een Ku Klux Klan bestaan, geen deep South, geen segregatie. Een geschiedenis zo zwaar als de Grand Canyon zomaar van ieders schouders afgegleden? Jij zwart? Maak dat de kat wijs! Heus, ik zie gewoon niet meer welke kleur je hebt.

Een vergelijking met de Arabische Lente dient zich aan. Na drie maanden demonstratieve veranderingsgezindheid en het was nog geen volwaardige democratie, zo een waarin de ‘checks en balances’ zich met groot gemak op het slappe koord handhaven, de onafhankelijke instituties floreren, het volk regeert? Nog nooit een democratie gekend en in 1 hinkstapsprong naar de toekomst. Maar nee hoor, nooit lente geweest, meer winter dan ooit tevoren.

Een vergelijking met Zuid-Afrika dient zich aan. Al negentien jaar democratie en nog steeds armoede. Las vandaag in een Britse krant een interview met de uit Zuid-Afrika uitgeweken actrice Janet Suzman, op tournee door Kaapstad met een gedramatiseerde aanklacht tegen de misdaad: ‘You come away from Cape Town airport and you think: no, please, those shacks – I mean, what are they doing?’
Verdorie. Hebben die verdomde zwarten dat land nou nog niet op orde? Weten die Arabieren eigenlijk wel waar ze mee bezig zijn? Wanneer laten de Amerikanen hun raciale hang ups nu eindelijk eens achter zich?
Iemand zegt dat het over is, bedenkt een lekkere kop boven een artikel die tot lezen wekt (Arabische Lente!), verklaart zijn land tot ‘God’s eigen regenboognatie’ (of dat het nu afgelopen moet zijn met dat geruzie in de familie van Nelson Mandela, en wel meteen) en dat de Amerikanen met onmiddellijke ingang leuk doen met elkaar. Ik zeg leuk, versta je me!

En als dat dan niet zo is, zijn we teleurgesteld. Ik kan het woord niet meer horen. Zijn we in 1 klap van onze illusies bevrijd. Of nog erger: hebben we onze onschuld verloren.

Het demasque der verwachtingen. Het verschil tussen een donderslag bij heldere hemel en een proces, een ontwikkeling die zich stapje voor stapje voltrekt, en dan weer een stap terug, een ‘long walk’.

De veroordeelde Russische oppositieleider Navalny hekelde tijdens zijn proces gisteren vooral de top van de voormalige communistische jeugdliga in zijn land. Zij zijn het die zich in de nadagen van het reëel bestaande socialisme te goed deden aan de overheidsbedrijven die op de markt te koop stonden. Ze maakten dankbaar gebruik van de in het communistische tijdperk opgebouwde connecties. Ook bleken ze meesters in het spel van privatisering en de daarmee gepaarde gaande corruptiepraktijken. Zo werden de verliezers winnaars. Het gevolg is dat de productiemiddelen, ooit in handen van ‘het volk’, een farce natuurlijk, nu in handen zijn van 0.4% van de bevolking. Tel uit je winst!

Wat is het verschil met de beweging die Julius Malema aanvoerde totdat hij uit het ANC werd gezet? Ook de Jeugd Liga manifesteerde zich in deze eeuw onder zijn leiding als een kliek van schaamteloze zakkenvullers. Daarvan was in de dagen van ballingschap en strijd geen sprake maar ook toen leek deze bewegingloze kudde al wel een beetje op de apparatsjiks van vijftig jaar en ouder die in de voormalige Sovjet-Unie de jeugdbeweging Komsomol aanvoerden. Toen ik als waarnemer (bekentenis!) in de jaren zeventig in Moskou een congres van deze beweging bijwoonde was ik als 23 jarige veruit de jongste.

De ex-communistische graaiers sloegen toe onmiddellijk na ineenstorting van het Sovjetrijk, en ze concentreerden zich volledig op het zakkenvullen. Dat is wellicht het verschil met Malema c.s. die zijn zelfverrijking camoufleerde met het zingen van aanstootgevende strijdliederen, waarvan veel echte oud-strijders nog nooit gehoord hadden, het toespreken van arme massa’s en oproepen tot nationalisatie en landonteigening.

Inmiddels heeft Malema een nieuwe beweging opgezet, de Economic Freedom Fighters, waarmee ook Kenny Kunene (de schatrijke voormalige crimineel die tijdens verjaardagsfeestjes blanke blote meisjes met sushi bedekt) zijn sympathie heeft betuigd. Tijdens een persconferentie verschenen Julius en zijn strijdmakkers met een baret op. De gelijkenis van Malema met Chavez was treffend. De (voornamelijk) heren verkneukelden zich om de pseudo-militante tirades en kwasi-revolutionaire slogans van hun Leider.

De massa’s armen zullen er niets mee opschieten. Dat is triest en cynisch. Maar de vriendjes van Malema, doorgaans grootaandeelhouder en commissaris, cashen door de immense afkoopsommen die de regering bij toekomstige nationalisaties op tafel legt. En Malema loopt binnen als deze wrakke staatsbedrijven vervolgens weer geprivatiseerd worden.

Nowije poeti ke loetsjemoe boedoetsjoemoe, noteerde ik destijds in fonetisch Russisch: Nieuwe wegen naar een betere toekomst.

Dat was bij de 1 minuut en 14 seconden durende trailer van Long Walk to Freedom (zie YouTube), de verfilming van Nelson Mandela’s autobiografie, die gisteren werd gelanceerd, al snotteren. Ik schiet snel vol als het om Mandela gaat. Misschien is het een idee om straks bij elk bioscoopkaartje een pakje Kleenex cadeau te doen.
En toch was er iets onuitstaanbaars aan deze trailer, iets dat zich al in de eerste seconden manifesteerde. ‘It only takes one man to change the world’, staat er op het scherm te lezen voordat Mandela aan zijn cinematografische wandeling begint.
Als onze held de premiere in januari 2014 nog mag meemaken, is hij vermoedelijk te beleefd om bij het lezen van deze zin demonstratief de zaal te verlaten. Want wat uit alle teksten en toespraken van Mandela schreeuwt is de noodzaak van een collectief, het belang van organisatie, de waardering die hij koestert voor het zuivere handwerk, opbouwen, nadenken, discussieren, niet over 1 nacht ijs gaan. En nooit denken dat jij het in je eentje voor mekaar krijgt. Dat besef is geen uitdrukking van valse bescheidenheid. Ook zal Mandela het belang van individuen, en hun vermogen om een verschil te maken, nooit ontkennen. En het is geen oproep om voor je verantwoordelijkheid weg te, lopen. Maar voor het veranderen van de wereld is meer nodig dan de dadendrang van een man.