Last Saturday, both de Volkskrant and NRC Handelsblad carried interviews with the Canadian psychologist Steven Pinker. He is professor at Harvard and the author of The Better Angels of our Nature, a book about the incredible decrease of violence over the centuries. Murder, torture, victims of war and human trade are worldwide all on a remarkably lower level than ever. Who says that newspapers don’t bring good news?

In one of the interviews, Pinker is asked if he feels that exporting democracy – as ‘we’, Western countries – do makes sense, and he does. I find the question intriguing since it suggests that in let’s say Africa there is nobody to be found promoting democracy. It needs to be ‘imported’. To me that sounds like a huge misunderstanding of reality. Remember Tunisia, Egypt, Libya? Remember South Africa, Senegal (a impressive movement has stopped the president of this country to go for a third term), Swaziland, and so many other countries.

But the question also raises another issue: what is democracy? In many Western countries a strong civil society, social protest, good education, basic health care are all seen as components of a functioning democracy. The percentage spent on education or health care of Western national budgets is quite higher than the budgets of most African countries. But in the eighties these countries were told by the West to safe dramatically on these expenses and minimize the number of civil servants. There is a debate in Western countries on the problematic rise of these expenses but in comparison the cuts proposed for their own national budgets are marginal.
The kind of democracy Western countries promote seems less more than elections while the social fabric needed to built strong democracy lacks. It seems to me that ‘we’, the West, export a strange sort of democracy that we don’t practice ourselves, and is as useless for the targeted countries as it is for ‘us’.

De schorsing van Julius Malema uit het ANC is niet zozeer een afrekening met het vermeende radicalisme van de jeugdleider maar vooral met zijn ongedisciplineerde gedrag. Een radicale jeugdbeweging zijn ze in het ANC wel gewend, Mandela c.s. ageerde in de jaren veertig van de vorige eeuw al voor verheviging van de strijd tegen de apartheid. Maar, en dat is het verschil met Malema, hij respecteerde doorgaans de interne spelregels en stond niet toe dat zijn aanhang portretten van de ANC president verbrandde. Naast felle kritiek was er respect voor de gekozen leiders.

Ook het feit dat Malema de verhoudingen met de blanken en Zuid-Afrikanen van Indiase afkomst in het land regelmatig op scherp zet, heeft veel kwaad bloed gezet. De stroming in het ANC die gelooft in de beginselen van de beweging – ‘Zuid-Afrika behoort aan allen die er wonen, zwart en blank’ – is nog zeer sterk. De strijd was niet gericht tegen blanken, maar tegen een misdadig systeem (dat door blanken in het leven was geroepen en lang werd gesteund). Dat beginsel vormt voor veel ANC-ers het fundament onder fatsoenlijke omgangsvormen tussen Zuid-Afrikanen van verschillende afkomst.

Maar meer nog dan een gedragskwestie is Malema’s ‘verbanning’ een nederlaag voor hen die zich schaamteloos verrijken met de provisie, zeg maar steekpenningen, die hun geritsel met overheidsopdrachten oplevert. Malema is er in de afgelopen jaren schatrijk mee geworden. Zijn ‘radicalisme’ was een rookgordijn dat daarvan de aandacht moest afleiden.
De massa’s Zuid-Afrikaanse jongeren, velen werkloos en bitter over de groeiende afstand tussen rijk en arm in hun land, verdienen een échte leider.

De keerzijde van de terechte roep om Mauro een verblijfsvergunning te geven, is het niet door enige feitenkennis gehinderde geklaag over Angola. Wie niet beter weet – de meeste mensen, ben ik bang – gaat nog geloven dat het daar een straatarme en uitzichtloze negorij is. Maar dat is onzin. De economie is er in de afgelopen jaren als kool gegroeid. Het regende banen. Het aantal opleidingen neemt toe. De nieuwe technologie en sociale media veroveren het land.
En natuurlijk leven miljoenen mensen er onder de armoedegrens en wordt de kloof tussen rijk en arm groter. Maar de kans dat Mauro in Angola aan de onderkant terecht komt, lijkt me erg klein. Integendeel, zijn toekomst in dat land lijkt vol kansen en mogelijkheden.
De prijs voor een massale campagne die Mauro hier moet houden mag niet de verdere ridiculisering van de Afrikaanse werkelijkheid zijn.
Maar blijven moet hij: omdat hij hier thuis is en deel van een gelukkig gezin. En omdat vreemdelingen de samenleving verrijken (G.Leers onlangs in een interview).

In het New Yorkse Museum of Modern Art is momenteel werk te zien van de Nederlandse fotografe Viviane Sassen. Het getoonde werk trok eerder in Nederland al veel aandacht: foto’s van Afrikanen waarvan het gezicht meestal niet te zien is. Het zijn zeer intrigerende verbeeldingen. De kritiek die er op gegeven is – ze ziet de gefotografeerden niet voor vol aan, ze ‘esthetiseert’ Afrika, ze schetst een te mooi beeld van Afrika – wijst de fotografe van de hand. In een interview dat vandaag in de Volkskrant verscheen haalt ze uit naar diegenen die suggereren of de mensen die ze portretteert zelf niet zouden nadenken en zich als willoze schapen voor haar camera laten drijven. Een sterke reactie.

Toch roept het interview veel vragen op. Sassen zegt: ‘Mijn beelden confronteren kijkers ook met hun non-kennis over Afrika, hun onwetendheid over ‘de Ander’. Omdat ze er nog nooit geweest zijn, projecteren ze allerlei ideëen en fantasieën op het continent.’
Het klopt van die projectie maar komt dat omdat ‘ze er nog nooit geweest zijn’, zoals de fotografe beweert? Worden de ideëen en fantasieën niet juist gevoed door mensen die er wel geweest zijn. Wat doet die eindeloze reeks foto’s van Volkskrant fotograaf Raymond Rutting waarop telkens weer Afrikaanse mama’s te zien zijn die zich dankzij een microkredietje nu met voorspoed door het leven slaan met de lezer? Telkens als er weer zo’n portret in de krant staat, wordt het misverstand aangewakkerd dat zaken doen in Afrika gelijk staat aan kleinschaligheid. Dat is minder dan een halve waarheid. Het zou me niets verbazen dat Rutting’s reportages worden gefinancierd door een internationale ngo in microkrediet.

Sassen merkt op dat veel mensen ‘niet weten hoe ze iets moeten duiden, of iets bijvoorbeeld onderdeel is van een ritueel.’ Ook hier klopt het eerste deel van het verwijt en het tweede niet. Mensen weten inderdaad vaak niet hoe ze iets moeten duiden, maar in slechts heel weinig gevallen heeft wat ze zien met een ritueel te maken. Maar omdat het Afrika is, denken ze al gauw dat het om een ritueel moet gaan.
Dat mag je ook afleiden uit de keuze van de koppenmaker bij de Volkskrant die boven het stuk zette: ‘Verhuld Ritueel.’

In Altijd Wat interviewde Frenk van der Linden dinsdagavond dominee Tom Marfo, een Ghanese strijder tegen vrouwenhandel en dominee in Amsterdam Zuid-Oost. Bij van der Linden’s bekentenis zelf wel eens naar de hoeren te zijn geweest voelde ik me nogal ongemakkelijk. Maar dit terzijde.
Prostitutie = vrouwenhandel = hedendaagse slavernij, aldus Tom Marfo’s boodschap.
Het ingewikkelde van deze benad…ering is dat hij elke nuance over prostitutie uitsluit. Wie begrip opbrengt voor het oudste vak ter wereld is automatisch een aanhanger van vrouwenhandel en slavernij.
Maar die vraag werd niet gesteld. Zoals enig onderzoek naar Marfo’s bewering (Friesch Dagblad, 3 maart 2003) dat Afrikanen over een gen beschikken ‘dat met ritme, warmte en gemeenschap te maken heeft’ uitbleef. Die uitspraak zou je racistisch kunnen noemen. En waarom strijd Marfo even fervent tegen abortus als tegen vrouwenhandel?
Marfo wil dat vrouwen hun pooier inwisselen voor zijn Pinkstergemeente. Maar is zendingsdrift niet evenzeer een uitdrukking van moderne slavernij?

Gesprek over ZAM, Mandela Landscape en Afrikaanse vernieuwing in De Avonden van de VPRO. Hier te beluisteren!

Last weekend I was looking after my brother’s apartment and I had forgotten to bring the book I am reading at present – an intriguing history of Prince Louis Rwagasore, one of the leaders of the Burundese independence movement and murdered soon after freedom came, like Lumumba.
I looked at my brother’s bookcase for an alternative. I found James Baldwin’s Giovanni’s Room, written in 1964, a Dutch translation was published in 1972 by … hmmm, well, okay … Zwarte Beertjes (Black Bears).
I could not stop reading this beautifully written novel: brilliant dialogues, a fascinating story, intensely shaped characters, superior storytelling and sometimes almost endless sentences one wished would never stop. A story about an American youngster in Paris torn apart between two lovers, a male and a female.
Long ago I have read some of Baldwin stories and essays dealing with issues of race. If I would have been asked to describe the man I would have linked him to the US civil rights movement and, may be, with homosexuality. I have now discovered Baldwin the novelist. One wonders why the Nobel Committee overlooked him when he was still alive.

After I had finished the book – warming up to read all the other titles he wrote – I checked Wikipedia. About Baldwin it says:
‘His novels and plays fictionalize fundamental personal questions and dilemmas amid complex social and psychological pressures thwarting the equitable integration of not only blacks yet also of male homosexuals—depicting as well some internalized impediments to such individuals’ quest for acceptance—namely in his second novel, Giovanni’s Room (1956), written well before the equality of homosexuals was widely espoused in America.[2] Baldwin’s best-known novel is his first, Go Tell It on the Mountain (1953).’
It’s more proof of how the work of black artists is always politicized – in western views they must be the expression of a desire for equality, freedom, rights … but never expressions of literary eminence. To me it seems to be the black man’s burden.
The publisher notices the lack of a more political message in Giovanni’s Room. The cover text even states that this is an ‘only white characters’ book (I found hardly evidence for this). Now the book becomes political because of his lack of politics. We must decolonize our mindsets so that we can enjoy stories by black writers for what they are.

I have just received the Journal for Contemporary History, published by the Department of History at the University of the Free State. There is an interesting story by H Haasbroek on ‘Die Fischer-woning en -swembad in Beaumontstraat 12, Johannesburg: Simboool van rasseharmonie in apartheid Suid-Afrika.’
Bram Fischer was one of Mandela’s lawyers and leader of the South African Communist Party. Not long after Mandela’s imprisonment, Fischer was also arrested and sentenced. He was released in 1975, shortly before he died of cancer.
I am familiar with Fischer fascinating history – his father and grandfather were high positioned Afrikaners in the former Orange Freestate. Fischer was the prodigal son who joined the democratic forces in his country.
The story in the journal presents evidence of how the Fischer’s – his wife died in a car accident soon after the Rivonia trial that sentenced Mandela and his fellow strugglistas – built a new, non-racial South Africa in and around their home in Beaumont Street. No colours excluded from the pool, no slegs vir blankes signs.

Door het eindeloze getreuzel van de Zuid-Afrikaanse autoriteiten met het verstrekken van een visum heeft de Dalai Lama van zijn voorgenomen reis naar dat land afgezien. De Tibetaanse leider zou morgen een van de eregasten zijn bij de viering van aartsbisschop Tutu’s tachtigste verjaardag.
Veel Zuid-Afrikanen overviel een gevoel van plaatsvervangende schaamte. Tutu reageerde furieus en noemde de ANC machthebbers van vandaag erger dan die van tijdens de apartheid.

Vice-president Mothlante van Zuid-Afrika heeft inmiddels laten weten dat men voornemens was een visum uit te reiken maar dat de administratieve afhandeling nu eenmaal tijd kost. Velen nemen die verklaring met een korrel zout maar ik zou niet durven uitsluiten dat inefficiënte bureaucratie invloed op de gang van zaken heeft gehad. Met een flinke dosis reputatieschade voor Zuid-Afrika tot gevolg.

Maar natuurlijk heeft een angst meegespeeld dat men met het verstrekken van een visum op de lange tenen van de hevig investerende Chinezen zou gaan staan. Deze gehoorzaamheid aan de Chinese grillen staat in schril contrast met de kritische houding die Afrikaanse machthebbers meer en meer naar het westen innemen. Maar die gehoorzaamheid aan de Chinezen is ook een gevolg van decennialange westerse bedilzucht.

Tutu’s woede is begrijpelijk maar zijn heftige reactie is evenzeer kenmerkend voor de weinig realistische verwachtingen die veel progressieve, en zwaar teleurgestelde Zuid-Afrikanen, koesterden. Elke handeling van de machthebbers wordt langs de moralistische meetlat gelegd en telkens is de conclusie dat er verraad wordt gepleegd aan de oorspronkelijke idealen. Nu de heilstaat uitblijft, manifesteert zich een lichte heimwee naar de apartheid. Het was toen immers beter, aldus Tutu.
Maar het genante gedoe om het visum van de Dalai Lama is simpelweg het resultaat van machtspolitiek en het afwegen van economische belangen – in zekere zin ook een uitdrukking van normalisering in post-Apartheid Zuid-Afrika.

Today it’s Winnie Mandela’s 75th Birthday. I cannot deny feeling lots of admiration for this icon of the liberation struggle. The police files I once had an opportunity to go through discretely are evidence of decades of nagging, rumour mongering, intimidation and oppression. I forgot how many times she was arrested. What drove so many in the apartheid security forces mad was Winnie’s conviction that she should stand as a woman of her own, not the wife-of. It irritated some in the ANC as well.

She has made mistakes. Many. She had made an analysis of these mistakes even before ‘things went horribly wrong’, as arch bishop Tutu said. ‘After all the intimidation I have taken over the methods of the enemy,’ she stated in a biography that was published in the beginning of the eighties. Winnie’s ongoing popularity amongst many black South Africans has everything to do with this honest explanation, an understanding that the South African struggle for freedom was a just struggle, not a very heroic one.
In the sad days of apartheid oppression, state of emergencies declared again and again, informer’s of the regime in every corner of black townships, humanistic values died first, at both sides.
Winnie represents that understanding of human’s nature, and that is why she is still admired by some many.
Happy Birthday!