Na de irritatie over alle feitelijke onjuistheden in Martin Bosma’s lofzang op het Afrikaans (NRC Handelsblad, 20 april 2011) overheerste vandaag de woede over de bijzonder slechte dienst die het PVV kamerlid de liefhebbers van deze taal bewijst.

Na 1990, toen Mandela werd vrijgelaten en het toenmalige minderheidsbewind zich tot onderhandelingen gedwongen zag, is het Afrikaans aan een nieuw leven begonnen. De taal van de onderdrukking – Maak Oop, Polisie!; hoeveel zwarten konden die kreet na een nachtelijke klop op de deur dromen? – kon zich bevrijden uit haar ketenen. Zo werd de bevrijding van de zwarten ook die van de taal. Vervolgens was er het huldebetoon dat Mandela bij zijn eerste toespraak tot het Zuid-Afrikaanse parlement voor de Afrikaner dichteres Ingrid Jonker uitsprak. En publiceerde Antjie Krog de getuigenissen van waarheid en verzoening, en de autobiografie van Mandela, in het Afrikaans. ANC-leider Matthews Phosa schreef een dichtbundel vol Afrikaner poezie. De taal van het verhoor, de racistische propaganda op de Suid Afrikaanse Uitsaai Korporasie, de staatstelevisie, de taal van martelingen en eenzame opsluiting was een taal van liefde geworden.
Niks infantiel achterneefje van het Nederlands, zoals Bosma suggereert, maar een multiculti taal, waarvan er maar weinigen zijn, gebouwd door uit Maleisie en Indonesie weggevoerde moslimslaven en opstandelingen, Nederlandse kolonisten en Franse Hugenoten, die vanwege hun religie op de vlucht waren geslagen.

Wat verdween is een staatscourant die de nieuwe wetten ook in het Afrikaans publiceert en het overzicht van zoetstoffen op blikjes cola in die taal.

Wie het Afrikaans liefheeft, verwerpt Bosma´s pogingen om deze taal weer te veroordelen tot een leven in isolement. Dan zal ze op een dag alleen nog gesproken worden door een zielig hoopje mensen aan de oevers van de Oraniarivier in de Noord-Kaap, een paar honderd mensen in Orania, Bosma’s exclusief blanke Volkstaat.

Het PVV kamerlid Bosma bejubelt vandaag in een column in NRC Handelsblad het Afrikaans. Het stuk bevat zeven onjuistheden en halve waarheden.
1. ‘De traditionele Afrikaner universiteiten zijn verengelst.’ Dat is minder dan een halve waarheid. Zuid-Afrika kende ooit vijf (vijf!) exclusief Afrikaner universiteiten: in Pretoria, Johannesburg, Potchefstroom, Bloemfontein en Stellenbosch. Op die universiteiten is Afrikaans niet langer de uitsluitende voertaal. Resultaat: toegankelijkheid voor de pakweg 90% van de bevolking die geen Afrikaans spreekt.
2. ‘Afrikanen verlaten het land met vliegtuigen vol.’ Een erg ongenuanceerde bewering. De emigratie neemt af en is gedeeltelijk te wijten aan Zuid-Afrikanen die voor enkele jaren elders in Afrika gaan werken.
3. ‘Velen werden slachtoffer van ‘plaasmoorden’.’ Betekent dit dat de vele zwarte slachtoffers van misdaad (een veelvoud) tot de ondergang van de Zulu- of Xhosataal zal leiden?
4. ‘Afrikaners worden gediscrimineerd op de arbeidsmarkt.’ Onzin, er is een soepel beleid van ‘affirmative action’. Dat betekent dat bij gelijke kwaliteit ‘historisch achtergestelde groepen’ voorrang krijgen. Hier profiteren (Afrikaner) vrouwen en kleurlingen, bijvoorbeeld, evenzeer van als zwarte Zuid-Afrikanen.
5. ‘Het Afrikaans heeft geen toekomst.’ Afrikaans is een van de 12 officiele (dus beschermde) talen van het land. In de afgelopen tien jaar is het aantal Afrikaner glossies, tv-stations, boeken sensationeel toegenomen. Afrikaner (rock) muziek en festivals worden meer bezocht dan ooit. De taal leeft.
6. ‘Afrikaans is Nederlands.’ Zucht. Afrikaans is een gegroeid uit Nederlands, Maleis, Indonesisch en Frans.
7. ‘Steeds harder klinkt de roep om een eigen stukje onder de zon, een volksstaat (sic!)’. In de fractiekamer van de PVV misschien, maar zeker niet in Zuid-Afrika. Het experiment Orania, een blanke enclave in de Noordkaap, oefent geen enkele aantrekkingskracht uit op de overgrote meerderheid van de Afrikaners. Integendeel.

Dat er een hoop mis is met EU ontwikkelingshulp neem ik onmiddellijk aan. Vanmorgen meldde de Volkskrant dat Brussel een dansproject in Burkina Faso heeft gesteund terwijl 70% van de mensen in dat land in armoede leeft.’
Het gaat om het project I Dance Therefore I Am. Het is nu al het lachertje van GeenStijl en een Engelse krant had een bericht over deze EU subsidie geillustreerd met een foto waarop een in veren en stro gehulde Afrikaanse danser poseerde.

De hedendaagse dans maakt in veel Afrikaanse landen een stormachtige vlucht door. Internationale dansfestivals kiezen steeds vaker voor programmering van Afrikaanse gezelschappen. Faustin Linyekula, Gregory Maqoma, Vincent Mantsoe, het zijn choreografen van wereldklasse. Met het (financieel) mogelijk maken van hun produkties is niks mis, ook niet als dat door de EU zou gebeuren. Maar van de Volkskrant mag er pas gedanst worden als er geen armoede meer is.
Wat een armoedig standpunt.

In een mooie serie over Congo op Canvas komt de lokale moslimleider in Kisangani, het vroegere Stanleville, aan het woord. Hij beklaagt zich over de wetgeving van Congo die alleen het huwelijk van een man met zijn eerste vrouw erkent. Volgens de sheikh roept de Islam mannen op om meerdere vrouwen te trouwen. Maar door de Congolese wetgeving zijn tweede, derde en vierde vrouwen van een man niet erkend.
Dat vindt de sheikh – ‘in deze tijd van vrouwenemancipatie’ – een schande.

Waarom ontroerde deze film me niet? Saskia van Schaik’s prachtige documentaire Korreltjie, niks is my dood (vanavond, zondag 3 april op Nederland 2 in de herhaling!) benam me minutenlang mijn spraakvermogen. Ingrid Jonker’s poezie laat niemand onberoerd. Toen Mandela haar gedicht Die Kind in zijn eerste toespraak tot het Zuid-Afrikaanse parlement declameerde, schoot ik vol.
Maar Black Buttterflies deed me weinig. Adembenemende beelden van het Kaapse Clifton, topprestaties van Carice van Houten, Lian Cunningham en Rutger Hauer. Alle elementen voor een meeslepend drama, daar niet van. En toch…
Sommigen noemen de verEngelsing van Jonker’s werk een blunder. Ik zat er niet mee. Anderen vinden Hauer’s vertolking van Abraham Jonker, Ingrid’s racistische vader, karikaturaal. Mij leek Hauer’s interpretatie waarheidsgetrouw.
Misschien komt het omdat ik twijfel aan de verklaringen die de film biedt voor Jonker’s besluit om, nu 41 jaar geleden, de Atlantische Oceaan in te lopen en zichzelf het leven te benemen. Black Buttterflies wekt sympathie voor de mannen waarmee Jonker het houdt, die ze, in de woorden van de schrijvers Cope en Marais, ‘uitput’, aan wie ze zich niet bindt, onhandelbaar. Maar Cope verwijt Jonker met anderen het bed te delen terwijl hijzelf weigert zijn eigen vrouw te verlaten!
Wat deden die mannen – ook Andre Brink en Uys Krige dienen genoemd – toen ze merkten dat Jonker het spoor bijster was? Of merkten ze niets? En waarom merkten ze dan niets, daar aan het duurste stukje strand van Afrika, overgeleverd aan de Sauvignon Blanc en de literatuur?

‘Wat ben je mager geworden!’, zei Nancy Reagan tegen de acteur Rock Hudson tijdens een etentje op het Witte Huis, juni 1985. Een maand later stierf Hudson aan aids.
De anekdote schoot me te binnen na lezing van Derk Jan Eppink’s column in de NRC van 29 maart: ‘Liever Reagan dan president Oblabla’. Eppink is lid van het Europees Parlement, voormalig speechschrijver van Frits Bolkestein en journalist. In die laatste hoedanigheid trok Eppink in de jaren tachtig ten strijde tegen de anti-apartheidsbeweging. Het ANC was in zijn ogen een terreurbeweging. Daarentegen konden de werkelijke terreurbewegingen – Renamo in Mozambique, Unita in Angola – op Eppink’s sympathie rekenen. En die van Ronald Reagan, die ook de Nicaraguaanse Contra’s en de Afghaanse Mujahedeen sponsorde. De man die een einde aan de Koude Oorlog zou hebben gemaakt, legde zo de basis voor de Nieuwe Kramp die de 21ste eeuw totnogtoe in haar greep houdt.

Terug naar aids. Reagan was niet geinteresseerd, onverschillig op zijn gunstigst. Het hoofd van zijn communicatiedienst, Pat Buchanan, noemde aids destijds ‘nature’s revenge on gay men’.

Eppink heeft liever Reagan dan Oblabla. Reagan bombardeerde het paleis van Khadafi. Obama aarzelt bij elke stap die hij in de Noord-Afrikaanse brandhaard zet. Liever de rede dan Rambo.

Met enige opluchting kennis genomen van Zuid-Afrika’s stemgedrag in de Veiligheidsraad. Anders dan sommige media berichtten, steunde Zuid-Afrika de resolutie. Op Zuid-Afrikaanse blogs blijkt dat het ANC nu wel een prijs betaalt voor de onweersproken mythe dat de beweging en Khadafi decennia-oude bondgenoten zijn. Khadafi was echter tot 1990 een verklaard tegenstander van het ANC, zette zijn kaarten op de pan-Afrikaanse, anti-blanke splinterbewegingen. Zijn solidariteit met het ANC kreeg pas vorm toen ook Frans Weisglas en Jaap de Hoop Scheffer erkenden dat deze beweging de overgrote meerderheid van de Zuid-Afrikaanse bevolking vertegenwoordigde.

Het tijdschrift Zuid-Afrika besteedt deze maand aandacht aan de jaarlijkse Mandela Lezing in Den Haag. Deze werd op 11 februari gehouden door Europarlementarier Hans van Baalen.
Kern van zijn betoog: de wet is de wet. Acceptatie van de wet is voorwaarde tot gelijkheid. Van Baalen schrijft de gedachte toe aan de jeugdbeweging van het ANC die deze in 1949 in haar beginselprogramma opgenomen zou hebben. In dat programma staat overigens dat iedereen voor de wet gelijk MOET zijn, maar dat, toen, niet was. Toch net iets anders davn van Baalen beweert.

De hoofdredacteur van het tijdschrift Zuid-Afrika Bart de Graaff voegt aan Van Baalen’s betoog fijntjes toe dat Mandela er in de jaren vijftig voor koos om de Zuid-Afrikaanse wet niet langer te gehoorzamen. In 1960 riep Mandela zelfs op om het regime in zijn land ook gewapenderwijs te bestrijden. De Graaff verwijst naar de Franse filosoof die pleitte voor ‘law beyond legality’ en ‘law above other laws’. Het gaat er dus om de essentie van het recht te respecteren, niet de wetten zelf als die onrecht legitimeren.

Daarover had van Baalen het woord moeten voeren als hij recht had willen doen aan het gedachtengoed van de Zuid-Afrikaanse vrijheidsstrijder wier naam nu misbruikt wordt ter verdediging van een beleid dat de ontkenning van ‘vreemde’ identiteiten afdwingt als voorwaarde tot gelijkheid. Daar vind ik in Mandela’s teksten geen enkele rechtvaardiging voor. Van Baalen’s toespraak is dan ook een duidelijk voorbeeld van blasfemie

In een interview met de New York Times zegt de Zuid-Afrikaanse oud-president de Klerk dat het Westen net zoveel druk op de dictatoriale regimes in Noord-Afrika en het Midden-Oosten had moeten uitoefenen als destijds op zijn regime. Dat had ‘regime change’ tot gevolg gehad, en minder bloedvergieten.
Het is een ongemakkelijke waarheid; ervaringsdeskundige de Klerk legt de vinger op de zere plek.

Maar zijn uitspraak is ook om een andere reden interessant. Het was de Klerk die destijds telkens weer benadrukte dat het blanke minderheidsbewind voor geen enkele druk bezweek: niet voor de massabeweging in Zuid-Afrika, niet voor de gewapende strijd van het ANC, niet voor buitenlandse druk.
De Klerk kondigde op 2 februari 1990 de veranderingen aan omdat hijzelf, autonoom en zonder enige bemoeienis van buitenaf, tot inzichten was gekomen die, zo betoogde hij, niemand zouden hoeven verrassen. Hij was altijd al voor democratie geweest.

Nu heeft die druk blijkbaar toch een rol gespeeld. Wijsheid komt met de jaren.

oumou-sy
Voor een toekomstig internationaal publiek lanceert ZAM vandaag een digitale kennismaking! Compleet met filmpjes, animatie en muziek. Ook als app beschikbaar. Klik op oumou sy..