Fijn dat Arend Jan Boekestijn ons ook na zijn vertrek uit de Kamer af en toe met enormiteiten blijft verrassen. Zoals vanmorgen in een opiniestuk in de Volkskrant: ‘Wees humaan, bezuinig op de derde wereld.’ Er schuilt iets pervers in een discussie over de ontwikkelingshulp in het kader van een bezuinigingsoperatie die is afgedwongen door het schurkengedrag van westerse banken. Met permissie: bijvoorbeeld van partijgenoten van Boekestijn die deel uitmaakten van de leiding van de VSB bank. Maar eigenlijk ben ik het in een aantal opzichten wel met Boekestijn eens: het bedrijfsleven moet een belangrijke rol spelen in het vlottrekken van Afrikaanse economieen, belastinginning geeft burgers invloed op het bestuur (en door hulp voelen sommige regeringen geen prikkels tot het opzetten van een effectief belastingsysteem). Ik weet ook niet of die 0,7% nu zo verschrikkelijk heilig moet zijn. Liever zag ik een progressieve agenda waarop de hulp zich baseert. Dan bepaalt de inhoud ook mede de omvang van de hulp.
Maar Boekestijn’s uitsmijter is tenenkrommend. Ik citeer: ‘Kortom, als we werkelijk de allerarmsten willen helpen, dienen wij ons op de private sector te richten. Daar komt werkelijk duurzame groei tot stand. En daar zal uiteindelijk een middenklasse opstaan die goed bestuur gaat afdwingen.’

Een middenklasse die goed bestuur afdwingt? Veel van de huidige problemen waarvoor Afrikaanse landen zich geplaatst zien is veroorzaakt door de ‘sociale aanpassingsprogramma’ tot wier uitvoering grote donoren als de Wereldbank en het IMF in de jaren negentig dwongen. Die programma’s waren gericht op drastische verlaging van de overheidsuitgaven en het terugdringen van de bureaucratie. Afbraak van onderwijs en gezondheidszorg zijn het directe resultaat van deze programma’s. Ook de bureaucratie is teruggedrongen maar, in veel landen, vervangen door een corrupte kliek. Er is in veel landen een middenklasse opgekomen die, vaak hand in hand met die kliek, aan zelfverrijking hevige impulsen geeft. Soms in nauwe samenwerking met de georganiseerde misdaad, zoals de Camerounese wetenschapper Basile Ndjio vaststelde.
Natuurlijk moet de middenklasse groeien, al was het alleen maar omdat de leden van die klasse zelf de armoede overwinnen, hun families daarvan vaak meeprofiteren en de binnenlandse markt groeit. Maar de les van aanpassingsprogramma’s is dat ze niet vanzelf de onderkant meetrekken, een brug slaan naar de allerarmsten en hen de economie inhalen. Integendeel, de afstand tussen rijk en arm is in het afgelopen decennium in Afrika gegroeid. Ook zie ik de kwaliteit van het bestuur niet verbeteren onder invloed van de middenklasse.
Stop met het herhalen van die versleten axioma’s, Arend Jan, en doe je huiswerk. Je hebt er tijd genoeg voor.

Anderhalf jaar terug was ik toeschouwer bij de opname van een televisie-interview met Jacob Zuma. De kans dat hij het ooit tot president van Zuid-Afrika zou brengen werd toen nog laag ingeschat, ook door mij. Toen Mbeki de nominatie van een alternatieve kandidaat blokkeerde, lag de weg naar verkiezing echter open.
Zuma verdedigde zijn polygamie vol verve. Het lag in de aard van de Zulu-cultuur, er was niets vrouwonvriendelijks aan en hij kon het iedereen aanraden. Wel pas vanaf achttien jaar, zo benadrukte hij. Na het interview luchtte de interviewer zijn hart over deze versteende opvattingen. Het werd hem door de Nederlandse crew niet in dank afgenomen. Je moest zijn cultuur juist respecteren!
Toen de gemoederen minder verhit waren, verzuchtte de cameraman: ‘Dat lijkt me wel wat, meer vrouwen.’
‘Maar dan mag je vrouw ook haar gang gaan’, riep de interviewer.
Daar zei de cameraman geen probleem mee te hebben.

Gisteren is Jacob Zuma voor de vijfde keer getrouwd. Hij is een keer gescheiden, en zijn tweede vrouw pleegde lang terug zelfmoord. Zo zijn er nu dus drie maar het gerucht wil dat er nog een nieuw huwelijk aankomt.
In de populariteitspolls is Zuma in de afgelopen maanden omhoog geschoten. Vriend (vanzelfsprekend) en vijand (opmerkelijk) vellen een positief oordeel over de eerste zes maanden van zijn presidentschap.
Ook mijn eigen oordeel is aanmerkelijk milder geworden. Opmerkelijk is de draai die nogal wat media in de afgelopen maanden maakten. Van de nieuwe lofzangen word ik soms weer kriegelig. Ook schieten de apologeten van Zuma’s veelwijverij inmiddels van alle kanten toe. Kijk naar Berlusconi! Wat dacht je van Clinton! Of Mitterand! Zuma maakt er in elk geval geen geheim van.
Dat klopt natuurlijk allemaal. Maar zijn die de maatstaf?

Telkens wordt ik gegrepen door het portret van Umar Farouk Abdulmutallab, de Nigeriaanse jongen die een toestel van Delta Airlines wilde opblazen. Misschien komt het omdat het zo ongebruikelijk is, een scherp portret van een terrorist. Ik herinner me vage schimmen, soms verscholen in de menigte, altijd met baard. Maar Umar’s portret is van een Annie Leibovitz achtige allure. Op het internet zijn meer portretten te vinden. Een andere foto had zo de cover van Life Magazine jaren vijftig kunnen zijn, een lachende student vertoond op een Arabische nieuwszender. Op een derde foto staart Umar je nog triester aan dan op het portret bij dit stukje. Hij draagt een wollen muts en poseert tegen een achtergrond van de kleurrijkste bloemen in een zee van varens.

Omdat Umar door de scherpte van de portretten zo dichtbij komt, ga je je nog meer afvragen wat zo’n jongen bezielde. In The Star, een Johannesburgse krant, wordt met enige verbazing vastgesteld dat Umar uit een welgestelde familie kwam. De schrijver van het stuk heeft zich vermoedelijk laten leiden door het misverstand dat de voedingsbodem van alle terrorisme de armoede is. Maar Osama bin Laden kwam toch al uit een van de rijkste Saoedi Arabische families? In het stuk zit een ondertoon van ‘waarom deed Umar dat nou, hij had toch alles dat zijn hartje begeerde?’ Maar ik vind het wel mooi als jonge mensen een hoger ideaal nastreven dan Nikes en bling bling. Nee, ik verdedig zijn mislukte aanslag niet. Op een Belgische website werd geciteerd uit een blog dat Umar enkele jaren terug bijhield. In zijn teksten toont zich een eenzame jongen die het op de kostschool in Togo zonder vrienden moet stellen. Hij klaagt over ‘seksuele aandriften’ die hij maar moeilijk onder controle krijgt. Maar daar wordt je toch geen terrorist van?

Volgens Diederik van Hoogstraten moet het met deze psychologische haarkloverij nu afgelopen wezen. In een triomfalistisch stukje schrijft de Volkskrantcorrespondent dat iedereen die dacht dat met Obama de wereldvrede was uitgebroken nu de schellen van de ogen moet vallen. Met de constatering dat er na 9/11 geen aanslagen in de VS meer zijn geweest, probeert van Hoogstraten zijn weinig populaire gelijk te halen. Die oude Bush was zo gek nog niet.
Het is een merkwaardige tijdsrekening. Ik zou zeggen dat er in het Bush tijdperk een aanslag heeft plaatsgevonden met een kracht van 20 aanslagen. Waarna in Londen en Madrid nieuwe aanslagen volgden.
Dacht u dat met Obama de wereldvrede was uitgebroken? Ik niet. Ik dacht: nu komt er een aanslag. Want een man die de status quo wil doorbreken, die de wereld wil bevrijden uit de klem van terrorisme versus contra terrorisme, moet wel vijanden maken. Obama’s vice-president Biden waarschuwde zelfs voor aanslagen.
Van Hoogstraten pleit voor een hervatting van Bush’ war on terror. Ik hoop dat Obama de rede blijft najagen.

De TROS-serie Ik Vertrek is zonder twijfel een van de beste programma’s op de Nederlandse televisie. Ik dank de Wereldomroep dat ze het programma doorseint naar uitgevlogenen zoals ik.
Als Ik Vertrek representatief is voor het succes van emigrerende landgenoten in den vreemde dan weten we nu dat de overgrote meerderheid het niet redt. In de afgelopen jaren heeft Ik Vertrek mensen geportretteerd die nog nooit gekookt hadden maar wel een restaurant begonnen in een land waar ze de weg niet wisten, de taal niet spraken en een troosteloze locatie kozen waar vrijwel niemand zich ooit waagde. Het dolle enthousiasme voor vertrek en het niet afhoudende geweeklaag over de ‘regeltjes’ waarvoor men vlucht slaat, staan in schril contrast met de drama’s die zich al snel na aankomst in Kroatie, Portugal of Zuid-Afrika ontwikkelen. Menig gelukzoeker komt er al snel achter dat in het verkozen paradijs ook regeltjes gelden, en dat je je daar aan moet houden.
Ik heb mensen gezien die op licht verontwaardigde toon zeurden over het feit dat Spanjaarden Spaans spreken. In een van de afleveringen begaf een huwelijk het; alleen al voor de slotscene waarin de vrouw, die in een ver land had uitgevonden dat ze met haar man geen gesprek kon voeren (en met de lokale Don Juan wel), haar ex uitzwaait op het vliegveld met een simpel ‘Doei’ verdient Ik Vertrek de Nipkowschijf. Maar als de jury nog niet overtuigd is, kan ook gekeken worden naar de twee zakenpartners die Kroatie veroveren. Na een eindeloze stoet aan tegenslagen, gebruiken ze hun eerste vrije avond om ‘met de lokale cultuur’ kennis te maken’. Dan zien we twee paal dansende meisjes in een strandtent…

Gisteravond werd een aflevering herhaald waarvan ik al eerder een flits had gezien. Een echtpaar met drie kinderen plus oma vestigen zich in Limpopo, de noordelijkste provincie van Zuid-Afrika. Ze hebben het land twee keer een week verkend en weten zeker dat hier hun toekomst ligt. Aangekomen gaan ze op zoek naar een boerderij plus landgoed en vinden deze in Limpopo. Ze kunnen het bedrag niet betalen maar gelukkig is de eigenaresse bereid om het voor minder dan de helft te verkopen. Ze heeft keelkanker en moet het ziekenhuis betalen. Citaat van de vader: ‘Dan pak ik mijn voordeel.’
Rat, denk je.
Ouders, kinderen en de opoe van 81 verkennen de omgeving en ontdekken dan de ‘zwartjes.’ Citaat van de moeder: ‘Hier kun je dus beter niet stoppen.’
En zo gaat het door. Vader legt ‘zijn’ zwarte arbeider uit dat hij van 7 uur ’s ochtends tot 5 uur ’s middags werkt, en op zaterdag tot 1 uur. Salaris: 107 euro per maand. Als hij zijn best doet, gaat zijn salaris een beetje omhoog.
Moeder tikt de ‘meid’, in een dienstbodenkostuum uit 1930, op de vingers: als ze nog eens een koekje uit de trommel neemt, is ze op staande voet ontslagen.
Bij elke aankoop wordt afgedongen. Voor sinaasappels, die hier 15 eurocent per stuk kosten, wil moeder een derde minder betalen. Het is niet om het afdingen. Deze mensen denken bij elke aankoop dat ze opgelicht worden.

Ik werd naarmate de uitzending voortging steeds kwaaier. Ik voelde een drang opkomen om naar Limpopo te rijden en iedereen op straat aan te spreken en te zeggen: ‘Ons is nie almal so.’ Ik wenste de familie een doodsekader toe. Guantanamo Bay schoot door mijn hoofd, dat staat binnenkort toch leeg.
Maar de zoete wraak kwam van ver. De geportretteerden lieten een beveiligingsbedrijfje in Nederland achter, gerund door mensen ‘die we altijd vertrouwd hebben.’ Van de winst had deze familie een bestaan in Zuid-Afrika willen opbouwen. Maar het bedrijf had opdrachten verloren en er waren torenhoge schulden gemaakt. Jury van de Nipkowschijf: kijk ook even naar de scene waarin deze mensen met hun Zuid-Afrikaanse advocaat overleggen over de verkoop van hun Nederlandse bedrijf, inclusief schulden, voor 1 euro.
Van het voornemen om een bed&breakfast te beginnen is nu afgezien. Zonder noemenswaardige kennis van zaken storten deze mensen zich nu op het runnen van een kippenfokkerij. Pa rekent uit dat ze er duizend per week moeten verkopen (5 Rand winst per kip) om in Zuid-Afrika een lekker leventje te leiden. En dan komt oma nog even in beeld. Die is diepongelukkig. Haar oudste zus is overleden in haar afwezigheid en ze mist haar jongste zus. Ik denk dat ze nu wel terug is in Nederland. En de rest volgt snel, daar durf ik wel wat om te verwedden.

De krant meldt dat de Rotterdamse wethouder Vervat zijn salaris aan een goed doel schenkt. Eerst denk je mooi, dan denk je Mobutu. Nee, niet vanwege het graaien, dat was het primaat van de vroegere Congolese leider. Maar wel als het gaat om het petit cadeau dat Mobutu graag voor het oog van de camera door het omlaaggeschoven autoraampje aan zijn hongerige achterban uitreikte. Een vuistvol munten of een stapeltje bankbiljetten. Dat Vervat zijn salaris nu in een Rotterdams fonds voor noodlijdenden stort is mooi, maar waarom moet dat aan de grote klok worden gehangen? Verkiezingstijd?

Content.aspx?id=89891
Interessante analyse door Adekeye Adebajo, directeur van het Centre for Conflict Resolution in Kaapstad, van Dambisa Moyo’s boek ‘Dead Aid.’

Naar aanleiding van het nu verschenen proefschrift van Anna Tijsseling, Schuldige Seks. Homoseksuele zedendelicten rondom de Duitse bezettingstijd onthult NRC Handelsblad vandaag voor de derde keer in een paar jaar tijd dat homo’s tijdens die bezetting niet massaal vervolgd zijn. De eminente historicus Theo van der Meer heeft al verscheidene keren, onder meer naar aanleiding van een tentoonstelling in het Verzetsmuseum, op het misverstand gewezen. De eigenschap van nieuws is dat je het eindeloos kunt opwarmen en altijd zijn er weer mensen die ervan opkijken. Ik betrapte mij bij het lezen van het artikel in de krant opnieuw op een gevoel van teleurstelling. Tijsseling heeft nu vastgesteld dat de nazi’s ‘geen tijd’ hadden voor homovervolging. Moet ik me daar nu door beledigd voelen?

091130fa_fact_levy?currentPage=all

Klik bovenaan de foto voor een prachtig portret van de Zuid-Afrikaanse hardloopster Caster Semenya in The New Yorker van eind november 2009:

Toen ik hoorde dat de oud-minister voor gezondheidszorg, Manto Tshabalala-Msimang was overleden, moest ik aan Tine van der Maas denken. Deze Nederlandse ‘verpleegster’ was het brein achter het recept van knoflook, bietjes, citroen en zoete aardappelen dat de minister aanbeval als middel om aids te bestrijden. Het leverde de minister de bijnaam Dr Beetroot (‘Dr Bietje’) op. Anderen, zoals de cartoonist Zapiro, hielden het op Dr Do-Little. Volgens haar website is van der Maas nog steeds actief in Zuid-Afrika. Op die site houdt ze vol ziekten ten gevolge van aids, en tientallen andere, te kunnen genezen. Haar medicijnen zijn 99,5% natuurlijk, zegt ze. Met die 0,5% weet ze vermoedelijk vervolging voor valse beloften te vermijden…

Hoe komt het toch dat iemand als van der Maas de minister zo in haar ban had? Ze kon de minister bellen wanneer ze wilde en werd zelfs door Tshabalala-Msimang ingeschakeld bij de behandeling van doodzieke vrienden. (Over een van hen, de deejay Khabzela, is een hartverscheurend boek geschreven. Hij overleefde Tine’s goedertierendheid niet.) Ook Dr. Rath, een Oostenrijkse kwakzalver die een vermogen vergaarde met middeltjes die vrijwel overal verboden zijn, had direct toegang tot de minister. Thabo Mbeki, op zijn beurt, liet zich volledig misleiden door een blanke Zuid-Afrikaanse journaliste, die – net als de ontkenners van de global warming of de Mexicaanse griep – het bestaan van aids betwistte. Dat deed ze op voorspraak van Amerikaanse ‘dissidenten’ zoals Peter Dussberg. Tot het illustere gezelschap van de aids-ontkenners behoorde ook een overtuigd lid van de Ku Klux Klan. Zoals Amerikaanse christenfundamentalisten graag Afrikanen voor hun karretje spannen om hun invloed in de wereld te versterken, zo zagen Dussberg c.s. een kans om met behulp van Mbeki en Msimang hun nagenoeg volledig vernietigde reputatie weer wat op te krikken.
Nogmaals: waarom laten Afrikaanse leiders zich daarvoor gebruiken?
Ik vermoed omdat Maas, Rath, Dussberg, name them, precies zeggen wat die leiders willen horen. Stel je voor: een aanhanger van de Ku Klux Klan die Afrikanen bevestigt in hun onzinnige vermoeden dat aids is uitgevonden om het aantal zwarten in de wereld te decimeren. Of: een blanke medische professor die heftig ja knikt als Mbeki hardop met de gedachte speelt dat de omvang van de aidsepidemie wordt overdreven zodat westerse farmaceutische bedrijven zich aan Afrika kunnen verrijken.

Manto is dood. Mbeki’s aidsbeleid geschiedenis. Beiden rusten zacht.

Het begint erop te lijken dat Amerikaanse christen-fundamentalistische homofoben zichzelf in de voet hebben geschoten. Al enige jaren proberen ze de Anglicaanse kerkleiders in Oost-Afrika en Nigeria aan hun kant te krijgen in de strijd tegen het Kwaad van de gelijkslachtelijke liefde. Hun lobbies leidden onlangs tot een wetsvoorstel in Oeganda gericht op verdere criminalisering van homosexualiteit. In sommige gevallen zou zelfs de doodstraf kunnen worden uitgesproken. De Minister van Ethiek, Nsaba Buturo, betoonde zich een vurig voorstander van zo’n haatwet. Maar inmiddels hebben de homo-organisaties in het land een brede coalitie gevormd met tientallen maatschappelijke organisaties en de strijd aangebonden. Niet eerder wisten de homo-activisten zich van zulke steun verzekerd. De aartsbisschop van Canterbury, Rowan Smith, het hoofd van de Anglicaanse kerk, keerde zich eveneens fel tegen de wet. ‘Deze dwingt onze priesters om als informant voor de politie te werken’, aldus Smith. Want de nieuwe wet verplicht iedereen die ‘iets verdachts’ waarneemt, dat te melden bij de politie. Na John Kerry hebben nu ook president en Obama en Hillary Clinton de Oegandese regering opgeroepen de wet in te trekken. Maar de klap op de vuurpijl is toch de wonderbaarlijke bekering van Rick Warren, een evangelistische prediker die nog in maart de Oegandese gelovigen voorhield: ‘Homosexuality is not a natural way of life and thus not a human right.’
In die geest fabriceerden de Oegandese kerkleiders en parlementsleden hun wetsvoorstel gericht op gelegaliseerde homojacht. De geschrokken Warren heeft ze inmiddels per videoboodschap opgeroepen om het wetsvoorstel in te trekken. Want dit gaat veel te ver. Warren’s invloed in Oeganda moet niet onderschat worden, zijn kerk financiert allerlei projecten in Oeganda en er zijn sterke geruchten dat een aantal bisschoppen op Warren’s zak leeft. De minister van ethiek houdt sinds een week zijn mond. Een woordvoerder van zijn ministerie verklaarde zuinigjes dat de ‘Oegandese regering zich nog moet uitspreken over het wetsvoorstel.’
Ik voel aan mijn water dat mijn Oegandese vrienden in de homobeweging een knetterende overwinning binnen handbereik hebben. Bedankt, Rick!

PS
Ik vind op de website van het Ministerie van Buitenlandse Zaken nog geen protest van minister Verhagen…