In Altijd Wat interviewde Frenk van der Linden dinsdagavond dominee Tom Marfo, een Ghanese strijder tegen vrouwenhandel en dominee in Amsterdam Zuid-Oost. Bij van der Linden’s bekentenis zelf wel eens naar de hoeren te zijn geweest voelde ik me nogal ongemakkelijk. Maar dit terzijde.
Prostitutie = vrouwenhandel = hedendaagse slavernij, aldus Tom Marfo’s boodschap.
Het ingewikkelde van deze benad…ering is dat hij elke nuance over prostitutie uitsluit. Wie begrip opbrengt voor het oudste vak ter wereld is automatisch een aanhanger van vrouwenhandel en slavernij.
Maar die vraag werd niet gesteld. Zoals enig onderzoek naar Marfo’s bewering (Friesch Dagblad, 3 maart 2003) dat Afrikanen over een gen beschikken ‘dat met ritme, warmte en gemeenschap te maken heeft’ uitbleef. Die uitspraak zou je racistisch kunnen noemen. En waarom strijd Marfo even fervent tegen abortus als tegen vrouwenhandel?
Marfo wil dat vrouwen hun pooier inwisselen voor zijn Pinkstergemeente. Maar is zendingsdrift niet evenzeer een uitdrukking van moderne slavernij?

Gesprek over ZAM, Mandela Landscape en Afrikaanse vernieuwing in De Avonden van de VPRO. Hier te beluisteren!

Last weekend I was looking after my brother’s apartment and I had forgotten to bring the book I am reading at present – an intriguing history of Prince Louis Rwagasore, one of the leaders of the Burundese independence movement and murdered soon after freedom came, like Lumumba.
I looked at my brother’s bookcase for an alternative. I found James Baldwin’s Giovanni’s Room, written in 1964, a Dutch translation was published in 1972 by … hmmm, well, okay … Zwarte Beertjes (Black Bears).
I could not stop reading this beautifully written novel: brilliant dialogues, a fascinating story, intensely shaped characters, superior storytelling and sometimes almost endless sentences one wished would never stop. A story about an American youngster in Paris torn apart between two lovers, a male and a female.
Long ago I have read some of Baldwin stories and essays dealing with issues of race. If I would have been asked to describe the man I would have linked him to the US civil rights movement and, may be, with homosexuality. I have now discovered Baldwin the novelist. One wonders why the Nobel Committee overlooked him when he was still alive.

After I had finished the book – warming up to read all the other titles he wrote – I checked Wikipedia. About Baldwin it says:
‘His novels and plays fictionalize fundamental personal questions and dilemmas amid complex social and psychological pressures thwarting the equitable integration of not only blacks yet also of male homosexuals—depicting as well some internalized impediments to such individuals’ quest for acceptance—namely in his second novel, Giovanni’s Room (1956), written well before the equality of homosexuals was widely espoused in America.[2] Baldwin’s best-known novel is his first, Go Tell It on the Mountain (1953).’
It’s more proof of how the work of black artists is always politicized – in western views they must be the expression of a desire for equality, freedom, rights … but never expressions of literary eminence. To me it seems to be the black man’s burden.
The publisher notices the lack of a more political message in Giovanni’s Room. The cover text even states that this is an ‘only white characters’ book (I found hardly evidence for this). Now the book becomes political because of his lack of politics. We must decolonize our mindsets so that we can enjoy stories by black writers for what they are.

I have just received the Journal for Contemporary History, published by the Department of History at the University of the Free State. There is an interesting story by H Haasbroek on ‘Die Fischer-woning en -swembad in Beaumontstraat 12, Johannesburg: Simboool van rasseharmonie in apartheid Suid-Afrika.’
Bram Fischer was one of Mandela’s lawyers and leader of the South African Communist Party. Not long after Mandela’s imprisonment, Fischer was also arrested and sentenced. He was released in 1975, shortly before he died of cancer.
I am familiar with Fischer fascinating history – his father and grandfather were high positioned Afrikaners in the former Orange Freestate. Fischer was the prodigal son who joined the democratic forces in his country.
The story in the journal presents evidence of how the Fischer’s – his wife died in a car accident soon after the Rivonia trial that sentenced Mandela and his fellow strugglistas – built a new, non-racial South Africa in and around their home in Beaumont Street. No colours excluded from the pool, no slegs vir blankes signs.

Door het eindeloze getreuzel van de Zuid-Afrikaanse autoriteiten met het verstrekken van een visum heeft de Dalai Lama van zijn voorgenomen reis naar dat land afgezien. De Tibetaanse leider zou morgen een van de eregasten zijn bij de viering van aartsbisschop Tutu’s tachtigste verjaardag.
Veel Zuid-Afrikanen overviel een gevoel van plaatsvervangende schaamte. Tutu reageerde furieus en noemde de ANC machthebbers van vandaag erger dan die van tijdens de apartheid.

Vice-president Mothlante van Zuid-Afrika heeft inmiddels laten weten dat men voornemens was een visum uit te reiken maar dat de administratieve afhandeling nu eenmaal tijd kost. Velen nemen die verklaring met een korrel zout maar ik zou niet durven uitsluiten dat inefficiënte bureaucratie invloed op de gang van zaken heeft gehad. Met een flinke dosis reputatieschade voor Zuid-Afrika tot gevolg.

Maar natuurlijk heeft een angst meegespeeld dat men met het verstrekken van een visum op de lange tenen van de hevig investerende Chinezen zou gaan staan. Deze gehoorzaamheid aan de Chinese grillen staat in schril contrast met de kritische houding die Afrikaanse machthebbers meer en meer naar het westen innemen. Maar die gehoorzaamheid aan de Chinezen is ook een gevolg van decennialange westerse bedilzucht.

Tutu’s woede is begrijpelijk maar zijn heftige reactie is evenzeer kenmerkend voor de weinig realistische verwachtingen die veel progressieve, en zwaar teleurgestelde Zuid-Afrikanen, koesterden. Elke handeling van de machthebbers wordt langs de moralistische meetlat gelegd en telkens is de conclusie dat er verraad wordt gepleegd aan de oorspronkelijke idealen. Nu de heilstaat uitblijft, manifesteert zich een lichte heimwee naar de apartheid. Het was toen immers beter, aldus Tutu.
Maar het genante gedoe om het visum van de Dalai Lama is simpelweg het resultaat van machtspolitiek en het afwegen van economische belangen – in zekere zin ook een uitdrukking van normalisering in post-Apartheid Zuid-Afrika.

Today it’s Winnie Mandela’s 75th Birthday. I cannot deny feeling lots of admiration for this icon of the liberation struggle. The police files I once had an opportunity to go through discretely are evidence of decades of nagging, rumour mongering, intimidation and oppression. I forgot how many times she was arrested. What drove so many in the apartheid security forces mad was Winnie’s conviction that she should stand as a woman of her own, not the wife-of. It irritated some in the ANC as well.

She has made mistakes. Many. She had made an analysis of these mistakes even before ‘things went horribly wrong’, as arch bishop Tutu said. ‘After all the intimidation I have taken over the methods of the enemy,’ she stated in a biography that was published in the beginning of the eighties. Winnie’s ongoing popularity amongst many black South Africans has everything to do with this honest explanation, an understanding that the South African struggle for freedom was a just struggle, not a very heroic one.
In the sad days of apartheid oppression, state of emergencies declared again and again, informer’s of the regime in every corner of black townships, humanistic values died first, at both sides.
Winnie represents that understanding of human’s nature, and that is why she is still admired by some many.
Happy Birthday!

Gisteren presenteerde Oxfam een rapport over landjepik in Afrika, Latijns-Amerika en elders. Multinationale ondernemingen zouden zich op grote schaal land toeeïgenen – een nieuwe uitdrukking van neo-kolonialisme.
In de eveneens gisteren verschenen najaarseditie van ZAM betoogt de Nigeriaanse onderzoeksjournalist Immanuel Mayah dat landjepik nog geen diefstal is. Na uitgebreide research stelde hij vast dat multinationals de stukken land doorgaans niet wederrechtelijk in bezit namen. Ze betaalden ervoor aan de machthebbers, of de met hen verbonden corrupte administraties. Een vorm van handjeklap ten koste van lokale gemeenschappen.
Het Oxfam rapport beschrijft ook hoe Afrikaanse controlecommissies door sommige multinationals bespeeld en in de maling worden genomen. Dat zal best, in veel Afrikaanse landen zijn de instituties van de staat nog zwak. En toch bevalt het verhaal me niet, het bevestigt een beeld van domme, manipuleerbare mensen, geboren slachtoffers. Maar dat is niet de indruk die ik van machthebbers in bijvoorbeeld Oeganda of Nigeria heb: het zijn geslepen op eigen gewin gefocuste figuren met wie het goed zaken doen is.
In de zomereditie van ZAM publiceerde Mayah een al even prikkelende analyse over Shell in Nigeria. Hij noemde het onjuist om de oorzaken van alle kwaad in zijn land in de schoenen van de oliegigant te schuiven. Dat immers, zo betoogde hij, houdt de corrupte machthebbers uit de wind.
Met net als Shell kunnen land kopende multinationals zich moediger opstellen en weigeren om zaken te doen met omkoopbare graaiers. Dat is pas maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Julius Malema is a pretty unpleasant person. My strong feeling is that his revolutionary sloganism increases with the financial provisions he makes from government tenders being awarded to his friends.
But Malema is right when he points at white power still hidden in corporate Board rooms, the judiciary, some media houses and land ownership.
Recently, former ANC guerrilla Robert McBride was sentenced two years for drunken driving (he did not cause any casualty) and three years for lying about the number of drinks he had.
In the same week ‘Bees’ Roux, a white rugby player who killed a black policeman was sentenced a fine of 750 000 Rand, roughly 75 000 euro, and walked free.
We now know the value of a black life. When you can afford you can avoid prison.

Zuma will most likely succeed in sidelining Malema, and rightly. But new Malemas will stand up as long as black people’s sense of justice will be undermined by ‘white’ verdicts.

Gisteravond verklaarde Herman Pleij in de uitzending van DWDD dat hij zich dood schaamde voor de culturele boycot van Zuid-Afrika in de jaren tachtig. Volgens Pleij was deze boycot, die ook schrijvers trof, een typisch voorbeeld van het spreekwoordelijke Nederlandse ‘vingertje.’ Wij wisten het weer beter.

Nu wisten we het wat de apartheid betreft ook wel beter maar een vergelijking tussen Nederlandse schrijvers die er nu voor gekozen hebben een Chinese schrijversbeurs te bezoeken en begrijpelijkerwijs weigerden een Amnesty-speldje te dragen en de culturele boycot van Apartheid-Zuid-Afrika raakt kan noch wal.
Het punt is dat deze boycot reageerde op het totale isolement waarin de toenmalige machthebbers in Zuid-Afrika hun schrijvers hielden. Contact was verboden, alleen schrijvers die met de apartheid sympathiseerden (Reve, Hermans), en daar publiekelijk van wilden getuigen, waren in de jaren tachtig nog welkom. De boeken van veel andere schrijvers stonden op de zwarte lijst, zelfs Ciske de Rat was verboden!

Wellicht was het spannender en effectiever geweest om pogingen te ondernomen om dat isolement juist te doorbreken. De vraag is dan wel hoe? Internet, mobiele telefonie, het bestond allemaal nog niet.

Doorslaggevend was toen echter de oproep van de bevrijdingsbewegingen om dit boycotmiddel in te zetten uit solidariteit met hun strijd. Dat deze bewegingen de overgrote meerderheid van de Zuid-Afrikaanse bevolking vertegenwoordigden werd toen door mensen als Reve en Hermans bestreden, maar mag nu toch wel bewezen worden geacht.
Toen de boycot in de loop van de jaren tachtig versoepelde ontstonden overigens tal van contacten over en weer.
Dat Chinese dissidenten en literatoren nu niet om zo’n boycot vragen en juist op contact aandringen, is precies de reden waarom de Nederlandse schrijvers er verstandig aan deden om te gaan.

Wat een zielig gedoe over die Nederlandse schrijvers in China. Eerst was er een vileine aanval van Arnon Grunberg op Adriaan van Dis. Zakelijke belangen – de bestorming van een nieuwe lezersmarkt – zou de literatoren tot apologeten van de onderdrukking door de Chinese machthebbers maken. Van Dis zou hebben opgemerkt dat een land van Chinese omvang een straffe hand van regeren vereist.

Ik twijfel geen moment aan Van Dis’ liefde voor de democratie en afkeer van onderdrukking. Al zijn boeken getuigen ervan, ook De Wandelaar, dat nu in China is uitgebracht. Grunberg’s verwijt dat Van Dis zich als een neokoloniaal gedraagt, is bespottelijk.

Vandaag opent de Volkskrant met het verhaal dat de schrijvers zich wel degelijk kritisch hebben uitgelaten. Een late ontdekking. Vorige week meldde uitgeverij Augustus al dat Van Dis op een persconferentie zei: ‘Het is verbazingwekkend om na 25 jaar terug te keren in een stad, in een tijd waarin de mode maar uit vier kleuren bestond en bijna alles verboden was. Nu lijken de mensen zichtbaar te zijn bevrijd. Er zijn nog steeds veel onderwerpen die moeilijk bespreekbaar zijn, maar met trekken en duwen en speldeprikken is men over 10 jaar weer een stuk verder. En zo werkt het, niet met een schok, maar met een duwtje. Elke dag een duwtje!’

Die duwtjes zijn, zo meldt het persbericht, bij verschillende gelegenheden gegeven.
Of het de critici overtuigt? Liever kent men magische krachten toe aan het dragen van een Amnesty speldje.