Waarom ontroerde deze film me niet? Saskia van Schaik’s prachtige documentaire Korreltjie, niks is my dood (vanavond, zondag 3 april op Nederland 2 in de herhaling!) benam me minutenlang mijn spraakvermogen. Ingrid Jonker’s poezie laat niemand onberoerd. Toen Mandela haar gedicht Die Kind in zijn eerste toespraak tot het Zuid-Afrikaanse parlement declameerde, schoot ik vol.
Maar Black Buttterflies deed me weinig. Adembenemende beelden van het Kaapse Clifton, topprestaties van Carice van Houten, Lian Cunningham en Rutger Hauer. Alle elementen voor een meeslepend drama, daar niet van. En toch…
Sommigen noemen de verEngelsing van Jonker’s werk een blunder. Ik zat er niet mee. Anderen vinden Hauer’s vertolking van Abraham Jonker, Ingrid’s racistische vader, karikaturaal. Mij leek Hauer’s interpretatie waarheidsgetrouw.
Misschien komt het omdat ik twijfel aan de verklaringen die de film biedt voor Jonker’s besluit om, nu 41 jaar geleden, de Atlantische Oceaan in te lopen en zichzelf het leven te benemen. Black Buttterflies wekt sympathie voor de mannen waarmee Jonker het houdt, die ze, in de woorden van de schrijvers Cope en Marais, ‘uitput’, aan wie ze zich niet bindt, onhandelbaar. Maar Cope verwijt Jonker met anderen het bed te delen terwijl hijzelf weigert zijn eigen vrouw te verlaten!
Wat deden die mannen – ook Andre Brink en Uys Krige dienen genoemd – toen ze merkten dat Jonker het spoor bijster was? Of merkten ze niets? En waarom merkten ze dan niets, daar aan het duurste stukje strand van Afrika, overgeleverd aan de Sauvignon Blanc en de literatuur?

‘Wat ben je mager geworden!’, zei Nancy Reagan tegen de acteur Rock Hudson tijdens een etentje op het Witte Huis, juni 1985. Een maand later stierf Hudson aan aids.
De anekdote schoot me te binnen na lezing van Derk Jan Eppink’s column in de NRC van 29 maart: ‘Liever Reagan dan president Oblabla’. Eppink is lid van het Europees Parlement, voormalig speechschrijver van Frits Bolkestein en journalist. In die laatste hoedanigheid trok Eppink in de jaren tachtig ten strijde tegen de anti-apartheidsbeweging. Het ANC was in zijn ogen een terreurbeweging. Daarentegen konden de werkelijke terreurbewegingen – Renamo in Mozambique, Unita in Angola – op Eppink’s sympathie rekenen. En die van Ronald Reagan, die ook de Nicaraguaanse Contra’s en de Afghaanse Mujahedeen sponsorde. De man die een einde aan de Koude Oorlog zou hebben gemaakt, legde zo de basis voor de Nieuwe Kramp die de 21ste eeuw totnogtoe in haar greep houdt.

Terug naar aids. Reagan was niet geinteresseerd, onverschillig op zijn gunstigst. Het hoofd van zijn communicatiedienst, Pat Buchanan, noemde aids destijds ‘nature’s revenge on gay men’.

Eppink heeft liever Reagan dan Oblabla. Reagan bombardeerde het paleis van Khadafi. Obama aarzelt bij elke stap die hij in de Noord-Afrikaanse brandhaard zet. Liever de rede dan Rambo.

Met enige opluchting kennis genomen van Zuid-Afrika’s stemgedrag in de Veiligheidsraad. Anders dan sommige media berichtten, steunde Zuid-Afrika de resolutie. Op Zuid-Afrikaanse blogs blijkt dat het ANC nu wel een prijs betaalt voor de onweersproken mythe dat de beweging en Khadafi decennia-oude bondgenoten zijn. Khadafi was echter tot 1990 een verklaard tegenstander van het ANC, zette zijn kaarten op de pan-Afrikaanse, anti-blanke splinterbewegingen. Zijn solidariteit met het ANC kreeg pas vorm toen ook Frans Weisglas en Jaap de Hoop Scheffer erkenden dat deze beweging de overgrote meerderheid van de Zuid-Afrikaanse bevolking vertegenwoordigde.

Het tijdschrift Zuid-Afrika besteedt deze maand aandacht aan de jaarlijkse Mandela Lezing in Den Haag. Deze werd op 11 februari gehouden door Europarlementarier Hans van Baalen.
Kern van zijn betoog: de wet is de wet. Acceptatie van de wet is voorwaarde tot gelijkheid. Van Baalen schrijft de gedachte toe aan de jeugdbeweging van het ANC die deze in 1949 in haar beginselprogramma opgenomen zou hebben. In dat programma staat overigens dat iedereen voor de wet gelijk MOET zijn, maar dat, toen, niet was. Toch net iets anders davn van Baalen beweert.

De hoofdredacteur van het tijdschrift Zuid-Afrika Bart de Graaff voegt aan Van Baalen’s betoog fijntjes toe dat Mandela er in de jaren vijftig voor koos om de Zuid-Afrikaanse wet niet langer te gehoorzamen. In 1960 riep Mandela zelfs op om het regime in zijn land ook gewapenderwijs te bestrijden. De Graaff verwijst naar de Franse filosoof die pleitte voor ‘law beyond legality’ en ‘law above other laws’. Het gaat er dus om de essentie van het recht te respecteren, niet de wetten zelf als die onrecht legitimeren.

Daarover had van Baalen het woord moeten voeren als hij recht had willen doen aan het gedachtengoed van de Zuid-Afrikaanse vrijheidsstrijder wier naam nu misbruikt wordt ter verdediging van een beleid dat de ontkenning van ‘vreemde’ identiteiten afdwingt als voorwaarde tot gelijkheid. Daar vind ik in Mandela’s teksten geen enkele rechtvaardiging voor. Van Baalen’s toespraak is dan ook een duidelijk voorbeeld van blasfemie

In een interview met de New York Times zegt de Zuid-Afrikaanse oud-president de Klerk dat het Westen net zoveel druk op de dictatoriale regimes in Noord-Afrika en het Midden-Oosten had moeten uitoefenen als destijds op zijn regime. Dat had ‘regime change’ tot gevolg gehad, en minder bloedvergieten.
Het is een ongemakkelijke waarheid; ervaringsdeskundige de Klerk legt de vinger op de zere plek.

Maar zijn uitspraak is ook om een andere reden interessant. Het was de Klerk die destijds telkens weer benadrukte dat het blanke minderheidsbewind voor geen enkele druk bezweek: niet voor de massabeweging in Zuid-Afrika, niet voor de gewapende strijd van het ANC, niet voor buitenlandse druk.
De Klerk kondigde op 2 februari 1990 de veranderingen aan omdat hijzelf, autonoom en zonder enige bemoeienis van buitenaf, tot inzichten was gekomen die, zo betoogde hij, niemand zouden hoeven verrassen. Hij was altijd al voor democratie geweest.

Nu heeft die druk blijkbaar toch een rol gespeeld. Wijsheid komt met de jaren.

oumou-sy
Voor een toekomstig internationaal publiek lanceert ZAM vandaag een digitale kennismaking! Compleet met filmpjes, animatie en muziek. Ook als app beschikbaar. Klik op oumou sy..

Een lid van de Zeeuwse Provinciale Staten van de PVV is zwart. Dat bleek bij de installatie van de nieuwgekozen leden afgelopen dinsdag. Jeffrey Brandhaard, nummer 4 op de lijst, verklaarde tegenover journalisten dat het hem niet eerder was opgevallen. ‘Om eerlijk te zijn heb ik jarenlang niet in de spiegel gekeken’, aldus Brandhaard die liet weten dat collega-statenleden hem op de afwijking hadden gewezen. PVV-leider Wilders weigert vooralsnog commentaar. Zijn woordvoerder liet weten dat Wilders het zat is als de linkse media vertegenwoordigers van zijn partij zwart maken.
Eerder raakte een PVV-statenlid in opspraak vanwege een dubbele sexualiteit. Henny de Beus heeft er nu op last van de partijleiding voor gekozen alleen nog maar lesbisch te zijn. (ANP)

Dit lijkt me nu een onzinnig initiatief: een campagne om de Nobelprijs voor de Vrede aan ‘de Afrikaanse vrouwen’ toe te kennen.
Het is cliche.
Het is Afrika als een pot nat.

Het initiatief is van Italiaanse origine. Oud-premier Prodi heeft zich er al achter geschaard. Net als de kleindochter van Mussolini. Het provinciebestuur van Turijn. En de Regionale Raad van Reggio.
Nu Berlusconi nog. En Grace Mugabe.

Eindelijk heeft de Zuid-Afrikaanse regering de Afrikaanse Unie opgeroepen om actie te ondernemen naar Libie. Sommige commentatoren lazen in de zwijgzaamheid een bevestiging van het weinige belang dat de regering Zuma aan buitenlandse kwesties hecht. Anderen vermoedden dat het oude bondgenootschap tussen Khadafi en het ANC de Zuid-Afrikanen in de weg zat. En weer anderen vermoedden een angst voor ‘Egyptische toestanden’ in Zuid-Afrika: een rebellerende jeugd die de nieuwe, maar alweer oude machthebbers verdrijft. Dat laatste lijkt me niet erg aannemelijk. Een stevig verschil tussen Noord-Afrika en nogal wat Afrikaanse landen, en zeker Zuid-Afrika, is dat, soms stokoude, machthebbers vaak nog een opmerkelijk jonge aanhang hebben, en de kunst verstaan om met behulp van nieuwe media die aanhang vast te houden. Dat ‘Egyptische toestanden’ in Zuid-Afrika niet denkbaar zijn omdat die al achter de rug zouden zijn (en het ANC aan de macht brachten), zoals een van de kranten schreef, lijkt me daarentegen ook weinig hout snijden.

De decennialange vriendschap tussen Khadafi en het ANC is een mythe waarin het ANC zelf is gaan geloven. Het is vergelijkbaar met de liefde die een deel van de ANC aanhang in de afgelopen jaren voor ZANU-pf in Zimbabwe heeft opgevat. In werkelijkheid waren zowel Khadafi en Mugabe aartsvijanden van het ANC, diep gewantrouwd door de ballingenleiding van het ANC. Khadafi sponsorde immers jarenlang de van het ANC afgescheiden PAC. Ook Mugabe voelde meer voor die afsplitsing en werd bovendien gezien als een bondgenoot van de Chinezen. Het ANC genoot in de koude oorlog juist de steun van Moskou.

Khadafi’s opwaardering is uitgevonden omdat het hielp de Libische leider enigszins in het Afrikaanse gelid te krijgen. In ruil voor die nieuwe samenwerking ging Khadafi het ANC financieel steunen. Maar toen was de strijd tegen de apartheid al gestreden.

Soms wordt je van een angstaanjagend bericht vrolijk. Neem nu de 46 Zimbabwanen die op 19 februari werden gearresteerd, en beschuldigd van hoogverraad, omdat ze naar een videoverslag van de gebeurtenissen in Tunesie en Egypte wilden kijken.
Van Cairo naar Harare: welke lessen kunnen worden geleerd?

Ik kan me goed voorstellen dat de leiders van ZANU-pf het in hun broek doen. Met een oppositie als de MDC valt nog wel te leven. Het opvoeren van geweld in de aanloop naar verkiezingen is in de afgelopen jaren een succesformule gebleken die Mugabe telkens weer in het zadel hielp. Veel politici van de oppositiepartij MDC zijn inmiddels met het pluche vergroeid. De afgescheiden splinter van deze partij leeft zich sinds enkele weken uit in onderlinge machtsstrijd.

In een tekst die Zimbabwekenner Peter Hermes enkele dagen terug op zijn LinkedIn pagina plaatste spreekt teleurstelling en wanhoop. Hij lijkt te suggereren dat Zimbabwaanse ngo’s in de loop der jaren zo vetgemest zijn door westerse donoren dat ze niet meer in beweging te krijgen zijn. Allen hebben de strijd voor democratie hoog in het vaandel staan. Die strijd vertaalt zich doorgaans in vergaderen, workshoppen, strategisch plannen en evalueren.

In de Volkskrant van vanmorgen valt te lezen dat Khadafi’s zoon Saif in zijn dissertatie pleit voor een grotere rol van non-gouvernementele organisaties. Zijn professor is geschokt dat Saif zich in de afgelopen dagen ontpopte als een bondgenoot van zijn dictatoriale vader. Maar misschien begrijpt Saif wel beter dat zijn professor hoe tandeloos deze ngo’s doorgaans zijn.

Daarom word ik er zo vrolijk van als Zimbabwanen de mobilisatielessen van Egypte, Tunesie en straks Libie tot zich laten doordringen. Want die leren dat aan revoluties zelden ngo’s te pas komen.