Vandaag meldt de Zuid-Afrikaanse journalist Max du Preez dat er al in de jaren tachtig vermoedens bestonden over Terre’Blanche’s seksuele wispelturigheid. Een jongeman van de Afrikaner Weerstands Beweging wendde zich destijds tot het Vrye Weekblad, waarvan Du Preez hoofdredacteur was. Na een dronken avond was de jongeman in slaap gesukkeld en werd na enige tijd wakker omdat Terre’Blanche bovenop hem lag en hem misbruikte.
Een klacht die hij bij het AWB bestuur indiende richtte niets uit. Of eigenlijk wel: hij werd geroyeerd. Waarna hij naar de krant ging. Terre’Blanche zweeg, bevestigde … en ontkende niets.

Voor diegenen die met zoveel venijn op de teksten over ET in dit blog reageren: ik begrijp het. Ik zou ook des duivels zijn als er over mijn leider – nu ja, ik heb geen leider maar stel dat – zulke nare verhalen de ronde deden. Er bestaat een woord voor: ontkenning.
Maar alles sal reg kom. Let maar op.

Nieuws vanmorgen met rode oortjes gelezen: bij Terre’blanche’s dode lichaam is een gebruikt condoom gevonden. Politie bevestigt noch ontkent. De eigenaar van een drankenhandel zou ET, zoals de racistenleider hier genoemd wordt, in de ochtend in het gezelschap van de verdachten in zijn winkel van een fles whiskey en flesjes cider hebben voorzien.
De politie liet al weten dat ET met zijn broek op zijn enkels was aangetroffen. Een woordvoerder van de AWB verklaarde pas te willen reageren als alle feiten bekend zijn. Vreemd dat de suggestie van een seksueel encounter tussen daders (28 en 15 jaar oud) en slachtoffer niet onmiddellijk verontwaardigd van de hand wordt gewezen.
Condoom zou nu in lab liggen en op dna worden onderzocht.
Kortom: genoeg voer voor speculatie.

Als de opwinding is weggezonken (eerst belde P., toen E. aan de telefoon) breekt het besef door dat een en ander niet zou moeten verbazen. Al eerder stuitte ik op de uiterst dunne lijn tussen racistisch extremisme en een erotisch verlangen over de kleurgrens. Toen was de zwarte vrouw het slachtoffer, een blanke boer de dader.

We schrijven 1996. In het dorp Amsterdam op de grens van Swaziland wordt in de opgedroogde dam de romp gevonden van Khetiwe Nkosi. Later worden in de omgeving ook nog een arm en haar benen aangetroffen. De blanken in het dorp gaan er zonder meer van uit dat het om een rituele moord gaat, muti, ‘zoals gebruikelijk onder zwarten’.
De zwarten in het dorp wijzen het verontwaardigd van de hand – zoiets is in deze streek nog nooit voortgekomen.
Maar zelfs de politiecommandant gelooft heilig in muti. Hij toont me een boek met gruwelijke foto’s van ‘zulk soort moorden.’
Maar enkele weken later wordt Fred Markkram gearresteerd op de boerderij Singin’ Pines – Zingende Pijnbomen.
Markkram was lid van de AWB en had, zo bleek in de loop van het onderzoek, een zwart meisje zwanger gemaakt: Khetiwe Nkosi. Uit angst voor de schande had hij haar om het leven gebracht.
Door de droogte, en omdat pijnbomen veel water aan de grond onttrekken, was de romp ontdekt, en de moord uitgekomen.

Fred Markkram kreeg 40 jaar gevangenisstraf, opgelegd door rechter Curlewis, die de moordenaar een ‘fascist’ noemde. Dat maakte me achterdochtig. Later vond ik uit dat Curlewis als ‘hangin’ judge’ bekend stond – gedurende de apartheid had hij tientallen vrijheidsstrijders tot de galg veroordeeld. De rechter had iets goed te maken.

In Amsterdam vroeg niemand zich af wie Fred Markkram het racistische gif dat door zijn aderen vloeide, had toegediend. Ik had de indruk dat de blanke gemeentesecretaris in Amsterdam, en het hoofd van de paramilitaire Veldskool, waar Afrikaner jeugd weerbaar gemaakt werd tegen het dreigende communisme en ‘die swart gevaar’, hierin een rol gespeeld hadden. Maar die waren inmiddels ‘geheel vernieuwd’ en het democratische Zuid-Afrika toegedaan.
Markkram zit nu bijna vijftien jaar vast. Hoe zou het met hem gaan?

Ik schreef er ooit een boek over dat in de ramsj nog wel verkrijgbaar is.

Afgelopen donderdagavond werd een Prins Claus Prijs uitgereikt aan de Zuid-Afrikaan Santu Mofokeng. Mofokeng is een van ’s lands meester-fotografen. In Arts on Main, een artistieke centrum in hartje Johannesburg, waren van zijn kwaliteit de laatste proeven te zien: landschapstudies in Zuid-Afrika, Duitsland en elders, die getuigen van een diepe bezorgdheid over de staat van het milieu. Ik zag David Goldblatt, vermoedelijk Zuid-Afrika’s beste fotograaf, van de ene naar de andere foto wandelen en zorgvuldig de werken bestuderen, tot in de kleinste korrel.
Ambassadeur de Vos rijkte de prijs uit en sprak warme woorden aan Santu’s adres. Tijdens de Art Fair, twee weken geleden vertelde een collega me van de kinnesinne onder zwarte kunstenaars over Arts on Main. Er is een dependance van de Goodman Gallery en William Kentridge heeft er een atelier in gebruik genomen. ‘Allemaal blanken’, was het verwijt.
Ik dacht: durven blanken weer het centrum van Johannesburg in, is het weer niet goed.
Naar de prijsuitreiking was een prettige mix van Zuid-Afrikanen gekomen. Al rondkijkend betrapte ik mezelf erop gezelschappen nog steeds niet te kunnen bekijken zonder de multiraciale meetlat er langs te leggen.

In een aangrenzende zaal was het oogverblindend mooie werk van Mbongeni Buthelezi te zien, geheel opgebouw uit plastic en ander straatvuil. Op de binnenplaats klonken de klanken van een repeterend koor. Bij vertrek liep ik tegen Jovi aanvoerder van Bantu Continua Uhuru Consciousness, een band waarmee ik kennismaakte als redacteur van Van Dis in Afrika. Veel ‘hugs’, warm weerzien. Ze gaan binnenkort op tournee in Nederland.

Bart Luirink’s Herinneringen aan de oprichting van een website magazine ‘on gay and lesbian and affairs in Africa’ werden in 2009 gepubliceerd in een speciale uitgave van het Tijdschrift voor de Humanistiek. Deze editie werd mogelijk dankzij steun van Hivos en samengesteld door Ireen Dubel en Andre Hielkema.

Lees het artikel (PDF)

En wie verwelkomde Julius Malema bij zijn aankomst voor een staatsbezoek aan Zimbabwe, vorige week donderdag? Je zou denken dat de president, het bestuur van zijn partij en de voorzitter van de ZANU-pf jeugdbeweging klaarstonden. Maar vandaag valt er op de website van de Sunday Times te lezen dat deze allen ontbraken. Wel was Philip Chiyangwa aanwezig, zo’n beetje de rijkste man van het land, eigenaar van constructiebedrijven en hotels in heel zuidelijk Afrika. En naast hem stond nog een handjevol andere zakenmensen.
Malema predikt de revolutie en dreigt met nationalisaties maar dat is uiterlijk vertoon. Vermoedelijk om de aandacht af te leiden. Bijvoorbeeld van het huis op de foto dat hij van zijn bescheiden salaris als jeugdleider onlangs in Limpopo, zijn geboorteprovincie, liet bouwen. In Johannesburg bewoont hij een exclusief appartement in het sjieke Sandton. Viva!

De Zuid-Afrikaanse politieke analist Steven Friedman slaat in een interview met Business Day, zoals zo vaak, de spijker op zijn kop. Op de vraag of er een rassenoorlog dreigt, spreekt hij van ‘raciale paranoia’, die aan beide kanten de hysterie aanwakkert. ‘Een groot deel van de aanhang van het ANC is in de afgelopen jaren betrokken geweest bij een opstand tegen het uitblijven van substantiele verbeteringen in hun leven (zoals werk, huisvesting of lagere prijzen voor diensten, BL). Dat is het issue’. Het is een opstand tegen het ANC zelf.

In dezelfde krant komen voormalige landarbeiders van Terre’Blanche aan het woord in Tshing, de township bij Ventersdorp. John Mosegathebe werd vorige week ontslagen nadat hij drie jaar lang Terre’Blanche’s vee bewaakte. Hij kreeg bij vertrek een derde van zijn ‘normale’ salaris. ‘Deze man was zo wreed en harteloos’, aldus Mosegathebe. ‘Hij mishandelde me elke dag zonder enige reden.’
Pakiso Diphaphang valt hem bij. ‘Ik heb mezelf meermalen afgevraagd waarom God hem in leven hield. Hij heeft zoveel doden op zijn geweten.’ Diphaphang beweert onlangs ontslagen te zijn omdat hij een dag zijn werk had verzuimd.

The Star, een Johannesburgse ochtendkrant, toont op haar voorpagina een tand van Terre’Blanche, aangetroffen op de plaats des onheils. Wat bezielt de makers van zo’n krant?

Overigens bevestigt Terre’Blanche’s dochter in die krant dat haar vader zijn werknemers het weekloon inderdaad niet betaalde. Omdat de banken op Goede Vrijdag dicht zijn. Had ie dat niet eerder kunnen bedenken?

Er wordt gesproken over ‘grote verontwaardiging onder blanke Zuid-Afrikanen’. Deze voorstelling van zaken klopt niet. Ik heb nogal wat blanke Zuid-Afrikanen horen zeggen dat Terre’Blanche zijn haatcampagnes niet ongestraft konden blijven. Ik hoor zwarte Zuid-Afrikanen hun afschuw uitspreken. Met zo’n moord schiet je natuurlijk niks op maar ik waag het in deze kwestie toch meer met voornoemde blanke Zuid-Afrikanen eens te zijn. Nog afgelopen december kon de AWB-leider niet een borstbeeld van een zwarte chief passeren zonder deze voor aap uit te maken.

Het is verleidelijk om de ANC-jeugdleider te betichten van haatzaaierij vanwege het zingen van struggle liedjes die oproepen tot het doodschieten van Boeren. Maar die reageert daarmee toch weer op de provocaties van boeren als Terre’Blanche?

Het is toch helemaal geen raciaal conflict, werd me vanmorgen in een radiogesprek voor de voeten geworpen. Het conflict ging immers over het niet uitbetalen van salaris.
Dat kun je eerder sociaal dan raciaal noemen, maar dan zie je de nog veelal feodale arbeidsomstandigheden die in ruraal Zuid-Afrika voortleven over het hoofd. Daarin is de boer nog heer en meester en kent ‘de donnerse kaffer sy plek’.

Mijn oplossing: een contract tussen de vertegenwoordigers van blanke boeren en de regering. De eersten nemen een programma ter verbetering van de arbeidsomstandigheden ter hand, de laatsten verplichten zich tot het opzetten van een effectief politie-apparaat op het platteland. Stel een onafhankelijke commissie in die elk half jaar de vorderingen, of het gebrek eraan, in kaart brengt. Als bonus belooft het ANC zijn aanhang op te roepen geen oude strijdliedjes die oproepen tot het neerschieten van Boeren meer te zingen.

De leider van de Afrikaner weerstands Beweging is gisteravond vermoord door twee van zijn werknemers. Ze belden zelf de politie om te zeggen dat ze Terre’blanche hadden doodgeknuppeld met een panga en een knobkerrie. Toen de politie ze kwam arresteren, hadden ze die nog in de hand.

Ze beweren dat Terre’blanche weigerde om hun salaris te betalen. Driehonderd Rand per persoon, dertig euro, een maandsalaris. De ene verdachte is 21, de ander 15, ook hij was een werknemer. Een werknemer van vijftien.
Ik zeg dit allemaal niet om begrip te kweken voor de moord. Het zal niets oplossen en de tragiek is dat de discussie de komende week zal gaan over de vraag of de kogel kwam van jeugdleider Malema, die niet ophoudt revolutionaire strijdliedjes als ‘Shoot the Boer’ te zingen.
Maar dat de feodale arbeidsverhoudingen in ruraal Zuid-Afrika nog voortleven, zal dat nog ter sprake komen?
En: hoe kon het bestaan dat een man veertig jaar lang rassenhaat kweekte? Hoeveel doden heeft dat gekost?

De Zuid-Afrikaanse ‘Dr Shock’ is in Canada gearresteerd nadat een patient van de psychiater stiekeme filmopnamen bij de politie afleverde. Hierin is te zien hoe de dokter hem sexuele avances maakt. Aubrey Levin, zijn echte naam, is vrij op borgtocht terwijl de politie de klachten onderzoekt van nog dertig patienten – allen mannen.
So far so bad. Maar wat de zaak zo pikant maakt, is dat Levin tot vijftien jaar geleden de psychiatrische afdeling in het Zuid-Afrikaanse leger aanvoerde. In die functie verwierf hij faam als ‘homogenezer.’ En zijn methode was even gruwelijk als doeltreffend, nu ja, volgens Levin. Hij liet vertwijfelde militairen plaatjes van naakte mannen zien, moedigde ze aan te fantaseren en als ze opgewonden raakten kregen ze een stroomstoot. En dan nog een, en nog een. Dat zou ze leren. Vandaar die bijnaam, Dr Shock.
Voor de Waarheidscommissie claimde een van de slachtoffers ‘chemisch gecastreerd’ te zijn door Levin. Volgens een andere getuige zou hij tenminste een soldaat tot zelfmoord hebben gedreven. De dokter zweeg in alle talen, weigerde voor de waarheidscommissie te verschijnen.
Over de zaak heeft de Zuid-Afrikaanse filmmaker en schrijver Gerald Kraak een even adembenemende als angstaanjagende film gemaakt.
Nu lijkt het erop dat de dokter zijn eigen lustgevoelens in anderen probeerde af te leren.
De Mail & Guardian meldt vanmorgen dat Dr Shock telefonisch verklaarde ooit naar Canada te zijn geemigreerd vanwege de toenemende misdaad in zijn land. Een man op de vlucht voor zichzelf.