Vanaf vandaag zou in het Amsterdamse Tropentheater het Zanzibari Festival plaatsvinden, over ´de rijkdom van de Swahili cultuur´. De stad hangt vol met posters en elke keer als ik er langsloop schieten de beelden van een bezoek aan het eiland – was het in 2002? – door mijn hoofd. Het sprookjesachtige centrum Stonetown dat zo uit Duizend-en-een-Nacht leek te komen. Het House of Wonders. De toen al bijna negentigjarige zangeres Bi Kudede, tevens vermaard om haar paringsdansen. Het hotel met het dakterras van de twee Amerikaanse homo’s en de eeuwige ruzie die altijd door de gangen galmde. Laatst hoorde ik dat ze uit elkaar zijn.
Zanzibar leeft van visserij, de kruiden en de toeristen maar de aanwezigheid van die laatsten ontgaat je bijna, zo overrompelend is het decor waarin de geschiedenis en de cultuur van de Zanzibari vermetseld zijn.
Afijn, dat schiet dus allemaal door je heen als je langs die posters loopt. Een papieren aankondiging aan de muur is zo al een festival op zich. Maar gisteren meldde de Africaserver dat het feest niet doorgaat. Teveel van de uitgenodigde artiesten kregen geen visum. Ik weet niet of de mannen in rokken van de Kilimani Qasida Group tot de ongelukkigen behoren. Het zijn soefi´s van de moslimschool en op de foto dragen ze rokken en wie weet heeft dat het consulaire corps de stuipen op het lijf gejaagd. Wat zit daar onder? En wat zit daar dan weer achter?
Geen festival, niks rijkdom van de Swahili cultuur, gewoon dit weekend naar Marken of de Efteling. Trots op Nederland!
Nou ja, trots. Uiteindelijk schaam je je natuurlijk rot. Geen idee waarom die visa geweigerd zijn maar ik kan me moeilijk voorstellen dat het Tropentheater de procedures niet goed gevolgd heeft. Die kennen ze daar, met elke week weer gasten uit de hele wereld, zo´n beetje uit hun hoofd.
In ZAM publiceerden we al in het voorjaar van 2006 over de moeilijkheden die kunstenaars, wetenschappers en journalisten uit Afrika ondervinden als ze willen deelnemen aan festivals die in veel gevallen ook nog eens door de Nederlandse regering worden gesubsidieerd. De aanleiding voor dat verhaal – zie http://www.zam-magazine.nl/index_as.php – was een uitspraak van de antropoloog Peter Geschiere bij de uitreiking van de Prins Claus Prijs in december 2005: ´We weten toch allemaal dat mensen die een visum voor Nederland aanvragen als shit worden behandeld.´
Inmiddels is door tientallen organisaties op Schokland een akkoord ondertekend dat pleit voor kosmopolitische nieuwsgierigheid en meer uitwisseling tussen kunstenaars uit verschillende werelden. Minister Koenders heeft daar van harte mee ingestemd. En eind maart bewezen hij en collega Verhagen opnieuw lippendienst aan dit streven tijdens een drukbezochte manifestatie in Rotterdam, georganiseerd door onder meer de Mondriaan Stichting en het Claus Fonds.
Vaag herinner ik me dat toenmalig minister Verdonk de regels voor kunstenaars en wetenschappers wilde versoepelen. O, ironie. Hoe zit het met de uitvoering van dit voornemen? Kan zij er niet eens vragenover stellen? Zou heel verfrissend zijn.
Voor Nelson Mandela. Verhalen en Voetnoten uit Nederland bij zijn negentigste verjaardag, Uitgeverij Mets en Schilt, ISBN 978-90-5330-628-4, 2008